Stolice-Europy
Stolice-EuropyStolice-Europy
235640
DzisiajDzisiaj77
WczorajWczoraj159


W miarę postępu prac umieszczać będziemy opisy naszych wypraw do kolejnych stolic. W przygotowaniu Sarajewo.

Warszawa - Zamek Królewski

Powstanie pierwszego grodu w tym miejscu datowane jest na początek XIV wieku. Założył go książę mazowiecki, Bolesław II, któremu w latach 1294-1313 udało się zjednoczyć pod swym panowaniem całe Mazowsze. Gród znajdował się w miejscu dzisiejszego zamku przy ujściu rzeczki Kamionki (obecnie linia trasy W-Z). W okresie pierwszych czterdziestu lat XIV wieku Warszawa wyrosła na ważny ośrodek władzy książęcej. Książę Janusz I Starszy (przyrównywany do Kazimierza Wielkiego), rozbudował swoją siedzibę stopniowo wprowadzając zabudowę murowaną. Około 1410 roku rozpoczął budowę okazałego, trzykondygnacyjnego domu książęcego zwanego Wielkim. Z tego okresu, zachowanym do dziś fragmentem jest dolna część Wieży Wielkiej, później nazywanej Grodzką. W odrębnym budynku, którego zachowane do dziś piwnice znajdują się pod zachodnim skrzydłem obecnego zamku obradował sąd. W rezydencji książę podejmował znakomitych gości na czele z królem Polski i księciem litewskim Władysławem Jagiełło, który to wiosną 1426 roku spływał Wisłą z Kazimierza do Płocka. Zatrzymał się wtedy w Warszawie i kilka dni spędził w nowej rezydencji księcia.

 

Po śmierci księcia Janusza Starszego w 1429 roku, jego wnuk i jedyny sukcesor Bolesław IV był jeszcze dzieckiem. Tymczasowe rządy objęła Anna Danuta, wdowa po Januszu, a następnie jej synowa, również Anna. Bolesław IV kontynuował rozpoczęte przez swego dziada inwestycje, umacniał pozycję Warszawy jako ośrodka zarządzania państwem i głównej rezydencji panującego. Po jego śmierci w 1454 roku nastąpił podział Mazowsza pomiędzy jego synów. W ciągu kolejnych lat kilkakrotnie zmieniali się książęta na Zamku w Warszawie. Ostatecznie osiadł tu w 1488 roku Konrad III. Po jego śmierci w 1503 roku w imieniu małoletnich synów, Stanisława i Janusza III, rządy objęła wdowa Anna z Radziwiłłów. Po krótkim wspólnym panowaniu, zmarli w 1524 roku Stanisław, a dwa lata później książę Janusz III. Ostatni książęta mazowieccy nie zostawili potomstwa i na mocy obowiązującego prawa księstwo włączone zostało do Królestwa Polskiego. Przybył wtedy do Warszawy król Zygmunt I Stary, od zgromadzonych w Dworze Wielkim członków sejmu mazowieckiego odebrał przysięgę wierności. Siostrze zmarłych braci, księżnej Annie zabezpieczył byt i rezydencję w Dworze Mniejszym Zamku. Ustanowił namiestnika, który zamieszkał w zamku. W 1529 roku po raz pierwszy obradował tu sejm walny. Na dłuższy pobyt królewskiego dworu czekać trzeba było do roku 1544, kiedy to na dwa miesiące zamieszkał tu król Zygmunt I Stary z królową Boną.

 

Po śmierci Zygmunta I w 1548 roku przeniosła się tutaj z Wawelu królowa Bona wraz z córkami: Zofią, Anną i Katarzyną. Potem dołączyła do nich najstarsza córka Zygmunta I – wygnana z Węgier królowa Izabela Jagiellonka z synem Janem Zygmuntem. Bona wróciła do Włoch w 1556 roku, następnie zamek opuściły jej córki zasilając inne królewskie rodziny (pozostała jedynie Anna).

 

Król Zygmunt August zamieszkał tu na dłużej pod koniec 1568 roku. Na mocy uchwały unijnego sejmu lubelskiego w 1569 roku, Warszawa i Zamek zostały uznane za stałe miejsce zgromadzeń sejmu Rzeczypospolitej. Od dawna nie modernizowaną, średniowieczną rezydencję składającą się z budynku Dworu Wielkiego z Wieżą Grodzką, budynku południowego oraz Dworu Mniejszego postanowiono rozbudować tak aby spełniała nowe potrzeby. Podjął się tego włoski architekt Giovanni Battista Quadro z Lugano. Średniowieczne zabudowania przekształcił w trójskrzydłową budowlę. Dwór Wielki zaadoptowano na gmach sejmowy. Budynek podpiwniczono i dobudowano do niego szereg pomieszczeń. Wnętrza obu kondygnacji zamieniono dwa wielkie pomieszczenia: na parterze powstała sala poselska, sala senatu na piętrze. Od północy dobudowano Nowy Dom Królewski. Rozbudowano także Dwór Mniejszy zajmowany przez księżniczkę Annę Jagiellonkę. Budynki obu dworów oraz kolegiatę św. Jana połączono zadaszonymi gankami.

W tym czasie powstały na zamku ważne akty państwowe mające znaczący wpływ na dalszy rozwój Rzeczypospolitej. Były to tzwn. artykuły henrykowskie oraz pacta conventa.

 

Pierwszy król elekt, Henryk Walezy Warszawy nie odwiedził. W 1575 roku na krótko samodzielną władzę objęła stale mieszkająca w Warszawie Anna Jagiellonka. Rok później poślubiła ona Stefana Batorego, który zajęty wojnami z Moskwą przyjeżdżał do Warszawy jedynie na sejmy. Batory zmarł w 1586 roku nie zostawiając potomstwa. Królowa Anna doprowadziła wtedy swojego siostrzeńca, szwedzkiego królewicza, Zygmunta III Wazę do wyboru na króla Polski. On sam, prosto ze Szwecji pojechał do Krakowa, gdzie odbył koronację i spędzał większość czasu. Do Warszawy przyjechał po raz pierwszy na sejm wiosenny 1589 roku, później praktycznie co roku z regularnością obrad sejmowych bywał w Zamku. Dopiero 1596 roku, po śmierci Anny Jagiellonki, która ze swym dworem zajmowała warszawski zamek król Zygmunt III Waza podjął decyzję o przeniesieniu się na stałe do Warszawy oraz o rozbudowie zamku. Zasadnicze prace pod okiem włoskich architektów ruszyły w 1600 roku. Pracowali tu Giovanni Trevano, Giacomo Rodondo, Paolo de la Corte. Powstał wczesnobarokowy pięcioskrzydłowy gmach z wewnętrznym dziedzińcem oraz zdobiąca przeciwległą fasadę Dziedzińca Wielkiego wieża zwana Władysławowską. W skrzydłach bocznych znalazły się dwie bramy Senatorska i Grodzka. Ostateczny wygląd budowli nadał Mateo Castello. Nawiązał on do architektury pałacowych siedzib urzędów papieskich, charakteryzujących się monumentalną, surową fasadą ze strzelistą czterdziestometrową Wieżą Zegarową symbolizującą majestat królewski. Apartamenty monarsze umieszczono na pierwszym piętrze skrzydła od strony Wisły. Na potrzeby rodziny i dworu przeznaczono około 30 pomieszczeń. Drugie piętro budynku zajmowała biblioteka. Nowy Dom Królewski sąsiadował z Domem Wielkim, w którym przebudowano sale sejmowe. W skrzydle południowym mieściły się między innymi teatr dworski. W narożniku od strony Krakowskiego Przedmieścia, zorganizowano siedzibę urzędu i sądu grodzkiego warszawskiego. W zachodnim skrzydle znajdowały się archiwa i kancelarie: marszałków, kanclerza i podkanclerzego, podskarbich oraz pomieszczenia ich personelu. Król Zygmunt III Waza opuścił Kraków w 1609 roku. Po dwuletnim pobycie na Litwie, gdzie zaangażowany był w kampanię smoleńską, na jesieni w 1611 roku zamieszkał w Warszawie. Od tego czasu Warszawa stała się siedzibą króla oraz centralnych urzędów stała się stolicą Rzeczypospolitej.

 

Panowanie Władysława IV to okresem pokoju i dostatku. Powstawały nowe obiekty a obecne otrzymywały nowy architektoniczny wygląd. Wnętrza wyposażano w różnobarwne marmurowe posadzki, kominki oraz piece z wielobarwnych kafli. Przybywało wysadzanych masą perłową mebli oraz sreber stołowych. Rozrastały się bogate zbiory biblioteczne. Gromadzono okazałe kolekcje rękodzieła, rzeźb, malarstwa, tkanin europejskich i wschodnich. Rozbrzmiewała muzyka, wystawiano przedstawienia teatralne. Z polecenia króla w 1644 roku wzniesiono Kolumnę Zygmunta.

 

Działo się to wszystko między innymi za sprawą francuskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi, która była nie tylko żoną Władysława IV ale również żoną jego następcy Jana Kazimierza, który był z kolei przyrodnim bratem Władysława IV. Jan Kazimierz objął władzę w 1648 roku i początkowo kontynuował dzieło swojego poprzednika przerwane niestety przez potop szwedzki. Król ze swoim dworem musiał opuścić granice Rzeczypospolitej. Trzykrotna okupacja miasta przez wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie które miały miejsce w latach 1655-57, przyniosły Zamkowi grabież i dewastację wnętrz. Szwedzi wywieźli nie tylko znaczną część zgromadzonych w Zamku zbiorów artystycznych ale również marmurowe posadzki, kominki i fontanny ogrodowe. Wnętrza zamkowe używane jako lazarety i stajnie zostały kompletnie zdewastowane. Po powrocie z wygnania pary królewskiej w szybkim tempie przeprowadzono odbudowę wnętrz i przywrócono Zamkowi funkcje rezydencyjne i publiczne. Dawnego centrum kultury jednak przywrócić się już nie udało. Dodatkowo do uszczuplenia rangi tego miejsca przyczynił się sam król, który po abdykacji wywiózł do Francji znaczną część pozostałych zbiorów artystycznych.

 

Kolejny król Michał Korybut Wiśniowiecki zamieszkał w zamku, zajmując na nowo urządzone apartamenty Wazów w 1670 roku.

 

Król Jan III Sobieski panujący od 1674, do Warszawy przyjeżdżał głównie z okazji sejmów ale na zamku mieszkał sporadycznie, częściej wybierając Wilanów. W Zamku przeprowadzono jednak szereg inwestycji mające na celu między innymi rozdzielenie budowli na dwie sfery: królewską mieszkalną (północną i wschodnią) oraz publiczną - sejmową i administracyjną (południową i zachodnią). Przebudowywano poszczególne pomieszczenia nadając im nowy wygląd. Powstał w tym czasie trójkondygnacyjny pawilon mieszczący łazienki królewskie.

 

Za panowania króla Augusta II Mocny, zamek zaczął podupadać, gdyż na królewską rezydencję wybrał pałac zakupiony od Jana Andrzeja Morsztyna. W maju 1702 roku w czasie kolejnego potopu szwedzkiego zamek został zajęty przez wojsko. Urządzono w nim szpital oraz stajnie. Dwa lata później, na krótko został odbity przez wojska polskie.

W 1707 roku Warszawa została zajęta przez wojska moskiewskie, na zamku zamieszkał car Piotr I Wielki. Po dwóch miesiącach siły rosyjskie wycofały się z Warszawy, grabiąc z zamku resztki tego co zostało. Po uspokojeniu się sytuacji w kraju przystąpiono do realizacji, przygotowanych wcześniej projektów przebudowy zamku. W latach 1721-22 przebudowano Izbę Senatorską, dodano drugie piętro nad skrzydłem południowo-wschodnim (dawny Dom Wielki). Nad skrzydłem południowym zburzono najwyższą kondygnację, w której mieściła się wcześniej sala teatralna. Wszystkie skrzydła Zamku uzyskały jednakową wysokość. Król planował dalsze inwestycje mające na celu wyeksponowanie jego chwały na co nie zgodził się szlachta i senatorowie. Król zniechęcony tym niepowodzenie przestał zupełnie interesować się losami zamku.

 

Jego następca August III Sas rezydował w nowo powstałym warszawskim Pałacu Saskim, który stał się centrum życia politycznego, kulturalnego i towarzyskiego kraju. Postępująca degradacja zamku przerwana została prawdopodobnie dzięki decyzji senatu, który zwrócił uwagę na potrzebę przywrócenia dawnej świetności zamkowi i aby ponownie stał się królewską rezydencją. Przebudowa prowadzona w latach 1740-46 ostatecznie ukształtowała dzisiejszą bryłę Zamku. Przebudowano szereg pomieszczeń całkowicie zmieniając ich przeznaczenie. Między innymi przeniesiono Izbę Senatorską do skrzydła zachodniego, w miejsce, w którym znajduje się obecnie.

 

Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego polskiego monarchy Zamek Królewski przeżywał okres największej świetności. Odbudowano skrzydło południowe, uszkodzone w trakcie pożaru. Gruntowne zmiany przeprowadzono we wnętrzach. W latach 1768-71 pod okiem Jakuba Fontany przebudowano Pokój Marmurowy. Przebudowę Apartamentów Królewskich powierzono Merliniemu. Od nowa urządził on Pokój Sypialny, Pokój Audiencjonalny, Salę Prospektową i Kaplicę. W latach 1777-81 według jego projektu przebudowano Salę Wielką, później Apartament Wielki, do którego włączono Pokój Marmurowy, Salę Wielką oraz Salę Rady Nieustającej. Powstała wówczas nowa Sala Tronowa, poprzedzający ją Przedpokój Senatorski zwany Salą Rycerską oraz położony na zakończeniu Apartamentu Wielkiego Gabinet Monarchów Europejskich. Zbudowano nowy gmach Biblioteki Królewskiej na terenie przyległym do pałacu Pod Blachą. Zgromadzono księgozbiór królewski, który w 1795 roku liczył ponad 16 tys. tomów. Nadbudowano północne skrzydło Pałacu Pod Blachą, tworząc antresolę,w której umieszczono zbiory naukowe, numizmatyczne oraz pracownie i mieszkania opiekunów kolekcji.

 

Na zamku w Sali Senatorskiej, przez połączone stany, w obecności 182 posłów i senatorów, w 1971 roku uchwalona została Konstytucja 3 Maja. Przyjęta w wielkim pośpiechu, pod groźbą użycia siły przez jej przeciwników Konstytucja, była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 roku) nowoczesną, spisaną konstytucją.

 

W czasie zaborów w grudniu 1794 roku, decyzją cesarzowej Katarzyny II, wywieziono do Petersburga, archiwum Metryki Koronnej i Litewskiej wraz z personelem. Na początku stycznia 1795 roku, pod eskortą rosyjską opuścił na zawsze Warszawę Stanisław August, zabierając ze sobą do Grodna część zbiorów. W opustoszałym Zamku pozostało jeszcze Archiwum Grodzkie i Ziemskie, jako jeden z ostatnich reliktów Rzeczypospolitej, garstka służby pałacowej, doglądającej majątku prywatnego króla i mieszkający w zamku malarz Marcello Bacciarelli.

W wyniku III rozbioru Polski do Warszawy wkroczyły wojska pruskie. W części pomieszczeń zamkowych zorganizowane zostały pruskie urzędy. Pozostałe pomieszczenia niszczały. Kiedy w 1806 roku, wojska pruskie w pośpiechu opuściły Warszawę natychmiast podjęto prace remontowe: naprawiano i szklono okna, reperowano piece i dachy. Do ogołoconych pokojów ściągano meble, wypożyczane z okolicznych pałaców. Zamek Królewski ponownie odzyskiwał rangę najważniejszego gmachu państwowego. W grudniu 1806 roku po raz pierwszy do Warszawy przybył Napoleon i zamieszkał w Zamku. Podczas jego drugiej wizyty w styczniu 1807 roku podjął on decyzję o utworzeniu Księstwa Warszawskiego. Na tron powołano króla saskiego Fryderyka Augusta, wnuka Augusta III. W Zamku znów zaczęły odbywać się sejmy, powołane zostało Archiwum Ogólne Krajowe, zawiązana została Konfederacja Generalna, mająca za zadanie odbudowanie państwa polskiego.

 

Klęska Napoleona spowodowała kolejne zmiany. Decyzją Kongresu Wiedeńskiego utworzone zostało Królestwo Polskie z własną konstytucją i sejmem oraz monarchą, którym miał być aktualnie panujący car Rosji. Wyburzono zabudowę przed zamkiem, tworząc Plac Zamkowy. Przed otwarciem pierwszej sesji sejmu po raz kolejny przebudowano Salę Senatorską tak, że powstała galeria dla publiczności. Kaplicy zamkową zamieniono na cerkiew. W niej to między innymi odbył się ślub księcia Konstantego z księżną Łowicką oraz koronacja Mikołaja I na króla Polski. Kolejni carowie rzadko bywali w Warszawie. Budynek pozostawał nieużytkowany. W odstępach pięcioletnich odbywały się w nim zjazdy sejmu. 18 grudnia 1830 sejm uznał powstanie listopadowe za narodowe, a 21 stycznia 1831 przyjął uchwalę o detronizacji Mikołaja I i dynastii Romanowów co po upadku powstania spowodowało poważne represje. Zniszczono i rozkradziono wyposażenie zamku. Usunięto dawne sztukaterie i podłogi, zdemontowano marmury. Salę Senatorską przypominającą detronizację cara podzielono stropem na dwie kondygnacje, urządzając w nich pokoje biurowe. Decyzją cara Mikołaja I, zamek przestał być siedzibą królewską, a stał się najpierw rezydencją namiestników królestwa, a od 1874 generałów-gubernatorów. Pomieszczenia zajmowali urzędnicy, służba i wojsko w sile kilku kompanii. Po upadku kolejnego powstania - styczniowego wojsko zajęło również zamkowe ogrody budując tam koszary.

 

Wybuchu I wojny światowej zmienił okupanta. W sierpniu 1915 roku, ostatni rosyjski generał gubernator, opuścił Warszawę, a jego miejsce zajął generał-gubernator niemiecki. Uciekający Rosjanie wywieźli całe mienie zamku.

5 listopada 1916 roku w Sali Wielkiej gubernator Hans von Beseler w obecności przedstawicieli polskich elit politycznych odczytał manifest cesarzy Niemiec i Austro-Węgier proklamujący Królestwo Polskie. 14 stycznia 1917 roku w tym samym miejscu zainaugurowała działalność Tymczasowa Rada Stanu a 15 września tego roku Rada Regencyjna. Były to wyraźne sygnały świadczące o odzyskiwaniu przez Polskę suwerenności.

 

11 XI 1918 Polska odzyskała niepodległość. Uchwałą Rady Ministrów zamek wraz z innymi obiektami powierzono Ministrowi Robót Publicznych, który powołał Państwowy Zarząd Gmachów Reprezentacyjnych Rzeczpospolitej. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski zamieszkał jednak w Belwederze. W 1919 roku, tymczasowo mieściły się w Zamku mieszkanie i biura premiera Ignacego Jana Paderewskiego. Prowadzono prace konserwatorskie, przebudowywano pomieszczenia, odremontowano elewacje, wymieniono pokrycie dachów. Ustalenia traktatu ryskiego z 1921 roku pozwoliły na odzyskanie części zbiorów zamkowych wywiezionych do Rosji w różnych okresach. Na zamek powróciły liczne obrazy, rzeźby i inne dzieła sztuki co dało możliwość odtworzenia m.in. Sali Rycerskiej, Gabinetu Konferencyjnego, Sali Audiencjonalnej Dawnej oraz Sali Canaletta. W Garderobie, Gabinecie Króla i Kaplicy Saskiej rozwieszono słynne arrasy jagiellońskie, które później przekazano na Wawel. Zamek stał się widownią ważnych uroczystości rangi państwowej. Stopniowo stawał się również siedzibę i rezydencję głowy państwa. 4 czerwca 1926 odbyło się w Sali Wielkiej zaprzysiężenie prezydenta Ignacego Mościckiego, który mieszkał tu do wybuchu II wojny światowej.

Oprócz urzędów państwowych mieściła się tutaj również siedziba Dyrekcji Państwowych Zbiorów Sztuki, która to udostępniało swoje zbiory do zwiedzania.

 

Po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie po raz kolejny rozpoczęła się grabież dzieł sztuki i tego co przetrwało jeszcze po bombardowaniach i pożarze budynku w czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku. Demontowano posadzki, marmury, rzeźby i elementy kamienne aż do całkowitego ogołocenia budynku. Całkowitego zniszczenia dokonano w czasie powstania warszawskiego, wysadzając ruiny zamku. Ocalały piwnice, dolna część Wieży Grodzkiej, fragmenty Biblioteki Królewskiej i Arkad Kubickiego.

 

Po wojnie, już w 1945 roku powołano Pracownię Odbudowy Zamku. Mimo różnych koncepcji zwyciężyło stanowisko generalnego konserwatora prof. Jana Zachwatowicza, który twierdził, iż poczucie odpowiedzialności wobec przyszłych pokoleń domaga się odbudowy tego, co nam zniszczono w niezmienionej formie. Przez następne lata powoływano i odwoływano kolejne inicjatywy, tworzono projekty ale ze względów polityczno-ekonomicznych prac budowlanych nie rozpoczęto. Sytuacja ta zmieniła się dopiero w 1971 roku, kiedy to 19 stycznia 1971 roku nowe kierownictwo PZPR ostatecznie zdecydowało o odbudowie Zamku Królewskiego. O tym, że nie były to tylko kolejne puste obietnice świadczyć miało to, że już kilka dni później odbyło się inauguracyjne posiedzenie Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Generalnym wykonawcą miały zostać Pracownie Konserwacji Zabytków a generalnym projektantem prof. Jan Bogusławski, który już w 1949 roku przygotował projekt odbudowy zakładający odbudowanie zamku w kształcie z przed 1939 roku. Projekt jego zakładał wizualne podwyższenie zamku poprzez obniżenie całego placu zamkowego. Odtworzone wnętrza z okresu Stanisława Augusta miało zająć nowo utworzone muzeum, które miało zaopiekować się ocalałymi obiektami pochodzącymi z zamku: wystrój Sali Rycerskiej i Gabinetu Marmurowego, ponad 300 obrazów (w tym m.in. poczet królów polskich Marcella Bacciarellego oraz 24 dzieła Belotta Canaletta), 60 rzeźb, ponad 100 mebli, tron i insygnia królewskie.

Komitet Odbudowy Zamku wystąpił z apelem do Polaków w kraju i za granicą o pomoc w odbudowie. Dzięki ich ofiarności udało się zgromadzić fundusze w wysokości 1 mld zł, ponad 800 tys. dolarów oraz liczne dary na wyposażenie wnętrz.

Prace budowlane postępowały w dość szybkim tempie i do 1978 roku postawiono budynek do stanu surowego. Główne prace wykończeniowe trwały do 31 sierpnia 1984 roku, kiedy to uroczyście udostępniono obiekt publiczności. Ostatecznym zwieńczeniem odbudowy było otwarcie w 2009 roku odtworzonych Arkad Kubickiego.

 

W 1980 roku wieloletnie starania całej rzeszy ludzi, dzięki którym przetrwały poszczególne dzieła sztuki, dzięki których inicjatywie podjęto odbudowę, ofiarodawcom dzięki którym sfinansowano inwestycję zostały docenione i Zamek Królewski w Warszawie wraz ze Starym Miastem wpisane zostały na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

 

Obecnie Zamek pełni funkcję muzeum i podlega bezpośrednio Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Odwiedza go rocznie 500 tys osób. Do zwiedzania udostępniono m.in. Salę Senatu przypominającą wystrojem okres uchwalenia Konstytucji 3 Maja, Przedpokój Senatorski (poczekalnia dla umówionych na audiencje u króla) z obrazami Canaletta przedstawiającymi ówczesne śródmieście Warszawy, Kaplicę, Starą Salę Tronową, Salę Rycerską, Gabinet Marmurowy oraz Salę Balową.

 

Od 3 maja 1995 roku, codziennie o 11.15 z wieży zamkowej grany jest Hejnał Warszawski. Trzykrotnie odgrywana melodia, podkreślająca trzy wartości: Bóg, Honor i Ojczyzna, upamiętnia pierwsze bombardowanie podczas którego wskazówki zegara zamkowego zatrzymały się na godzinie 11.15, aby ruszyć ponownie dopiero po kilkudziesięciu latach.

 

Polish Czech English French German Italian Portuguese Russian Spanish

«
»
NBP
2024-03-29
USD
3.9886
-0.49%
EUR
4.3009
-0.42%
CHF
4.4250
0.05%
GBP
5.0300
-0.34%
NBP
2024-03-28
USD
4.0081
0.56%
EUR
4.3191
0.09%
CHF
4.4228
0.48%
GBP
5.0474
0.29%
NBP
2024-03-27
USD
3.9857
0.39%
EUR
4.3153
0.14%
CHF
4.4018
-0.07%
GBP
5.0327
0.17%
NBP
2024-03-26
USD
3.9704
-0.32%
EUR
4.3093
0.00%
CHF
4.4047
-0.73%
GBP
5.0243
-0.01%
NBP
2024-03-25
USD
3.9833
-0.24%
EUR
4.3091
-0.22%
CHF
4.4371
0.08%
GBP
5.0246
-0.02%

Stolice-Europy
Polityka prywatnosci