PODGORICA
Trasa piesza o łącznej długości 5.5 km
Początek - Saborni hram Hristovog Vaskresenja (Sobór Zmartwychwstania Pańskiego)
Koniec - Spomenik Partizanu Borcu (Pomnik Partyzanta Bojownika)
A. Saborni hram Hristovog Vaskresenja (Sobór Zmartwychwstania Pańskiego)
B. Dvorac Petrovića (Pałac Petrovica)
C. Džamija Osmanagića (Meczet Osmanagic)
D. Sahat kula (Wieża zegarowa)
- Prirodnjacki muzej Crne Gore (Muzeum Przyrodnicze Czarnogóry)
E. Tvrđava Ribnica (Twierdza Ribnica)
F. Trg nezavisnosti (Plac Niepodległości)
H. Spomenik Partizanu Borcu (Pomnik Partyzanta Bojownika)
A. (0.0 km)
Saborni hram Hristovog Vaskresenja
(Sobór Zmartwychwstania Pańskiego)
Pomysł budowy katedry w miejscu dawnego soboru Hilandar powstał jeszcze przed II wojną światową. W okresie powojennym teren, na którym zamierzano wybudować świątynię został odebrany kościołowi przez władze komunistyczne.
Dopiero w latach 90-ch, po długich staraniach społeczności prawosławnej z Podgoricy, z błogosławieństwem Najświętszego Metropolity Amfilohije uzyskano zgodę na realizację tego przedsięwzięcia. Architekt dr Predrag Ristic, wybitna postać w cerkwi prawosławnej, wykonał koncepcyjny projekt świątyni. 9 sierpnia 1993 roku, miał miejsce uroczysty akt poświęcenia kamienia węgielnego przyszłej Katedry.
Budowę przyszłej świątyni odwiedzali znamienici goście, głowy kościoła prawosławnego. Na fundamentach nowo budowanej świątyni 18 maja 1994 roku miało miejsce niezwykłe wydarzenie: "Błogosławione stopy Jego Apostolskiej Świątobliwości Patriarchy Moskwy i Wszechrosyjskiej Aleksego II po raz pierwszy weszły na ziemię Czarnogóry”. Była to pierwsza w historii wizyta patriarchy Moskwy i całej Rosji w metropolii Czarnogóry". Wśród innych odwiedzających znaleźli się między innym Błogosławiony arcybiskup Aten i całej Grecji Christodoulos. Wraz ze swoją delegacją czterech metropolitów odwiedził on świątynię 11 września 2001 roku. Z tej okazji Jego Świątobliwość Arcybiskup Christodoulos przekazał w imieniu Arcybiskupstwa Ateńskiego piętnaście milionów drachm na budowę ikonostasu. Błogosławiony Patriarcha Aleksandrii, posiadający również tytuł Sędziego Wszechświata, Piotr VII, wraz ze swoją świtą złożoną z trzech metropolitów, odwiedził świątynię 4 maja 2002 roku.
Do 2008 roku wybudowano kryptę p.w. Wszystkich Świętych o powierzchni ok. 1000 m2, która natychmiast stała się centralnym miejscem obchodów wszystkich ważnych wydarzeń z życia duchowego Podgoricy i Metropolii. Od początku gromadziła dużą liczbę wiernych, rozpoczęły się regularne cotygodniowe i uroczyste nabożeństwa. Ze względu na duchowe potrzeby wiernych, systematycznie rosła liczba kapłanów. Do dnia konsekracji Świątyni odbyło się w niej 900 chrztów i 700 małżeństw Najświętszych Sakramentów Małżeństwa.
Największym spotkaniem modlitewnym, jakie miało miejsce przed katedrą w latach jej budowy, była modlitwa o zbawienie Kosowa i Metohiji, która odbyła się w lutym 2008 roku.
Krypta poświęcona została w Dzień Wszystkich Świętych w 2013 roku. W akcie konsekracji i liturgii Świętego Hierarchy przewodniczył arcybiskup Cetynia, metropolita Czarnogóry Amfilohije, przy współudziale biskupa Joanikija z Budimljan-Niksicia, Joakima z Połog-Kumanowa oraz rzeszy prezbiterów i diakonów. Konsekracja Kościoła Zmartwychwstania Chrystusa miała miejsce 7 października 2013 roku.
Powstało dzieło nowoczesnej architektury o wyraźnie klasycznym charakterze. Fasada katedry łączy wpływy rzymskie i bizantyjskie, zachowując jednocześnie własny czarnogórski charakter i oryginalność. Skomplikowana ikonografia wyrzeźbiona została w surowych kamiennych blokach. Wewnętrzne dekoracje zdobione złotymi detalami sprawiają oszałamiające wrażenie. Jedną z istotnych cech świątyni jest z pewnością jej artystyczna dekoracja, galeria rzeźby kamiennej, freski, mozaiki. Uwagę zwraca zdobiony portal nad wejściem do świątyni przedstawiający scenę Zmartwychwstania Chrystusa. Rzeźby w kamieniu wykonali artyści pochodzący z jednej serbskiej rodziny. Za trzy lata prac zażądali oni skromnego wynagrodzenia traktując pracę jako dar dla katedry.
W dwóch wieżach o wysokość 26,7 metrów każda umieszczono 17 dzwonów. Najgabaritnije jest największym dzwonem na Balkanach i waży 11 ton.
Sobór w Podgoricy jest drugim co do wielkości na Bałkanach.
B. (1.3 km) Dvorac Petrovića (Pałac Petrovica)
Zimowa rezydencja Nikoli I Petrovića Njegoša została zbudowana w 1891 roku. Pałac znajduje się pośrodku parku miejskiego Kruševac (Park Petrovića). Nikoli I Petrović był władcą Czarnogóry. W latach 1860-1910 rządził krajem jako książę a później do roku 1918 jako pierwszy i jedyny król Czarnogóry.
W skład całego kompleksu położonego nad rzeką Moravec wchodzi Pałac Petrović (ze statusem zabytku kultury), Perjanički Dom (Dom Straży Honorowej) oraz wolno stojąca kaplica.
Klasycystyczne budynki zostały wyremontowane na potrzeby Galerii Sztuki w 1984 roku. Od 1985 roku galeria jest częścią Centar savremenih umjetnosti (Centrum Sztuki Współczesnej) i gromadzi około 1500 dzieł sztuki, głównie. W kolekcji znajdują się dzieła najwybitniejszych artystów krajowych oraz pochodzących z terenów byłej Jugosławii, jest najbardziej prestiżową galerią sztuki w stolicy kraju.
Godziny otwarcia:
Poniedziałek-Piątek
08:00-20:00
C. (2.3 km) Džamija Osmanagića
(Meczet Osmanagic)
Pomimo wojennych zniszczeń w najstarszej części miasta Stara Varos, zachował się układ wąskich uliczek z małymi domkami i górującymi nad nimi minaretami meczetów.
Za panowania osmańskiego na terenie dzisiejszej Czarnogóry zbudowano 162 meczety z czego w Podgoricy i okolicach 13. W wyniku różnych zdarzeń: zamieszek, wojen, pożarów i trzęsień ziemi zniszczonych zostało 88. Pod koniec XX i na początku XXI wieku na fundamentach niektórych meczetów, a także w zupełnie nowych lokalizacjach zbudowano nowe meczety. Obecnie w Czarnogórze jest ich 116 meczetów. Od 1840 roku w Czarnogórze funkcjonowało 11 szkół nazywanych VII Ruždija. Były to muzułmańskie szkoły w randze liceów ogólnokształcących, w których oprócz religii nauczano również nauk świeckich. Jedna z nich znajdowała się w Podgoricy. Przy nich funkcjonowały również Idadija czyli czteroklasowe szkoły podstawowe.
Meczet Osmanagića, nazywany również meczetem Lukačevića (na cześć rodziny, która się nim opiekowała) zbudowany został pod koniec XVIII wieku przez Hajjiego Mehmeda Paszy Osmanagića, wybitnego obywatela Podgoricy. W 1943 roku został uszkodzony podczas bombardowania. Ponad pół wieku pozostawał w ruinie a teren wokół niego był jednym wielkim śmietnikiem co dziwnym jest dla tej kultury. Miejsce meczetu jest miejscem świętym na zawsze. Świątynia odbudowana została dopiero w latach 2006-07 z inicjatywy imama (muzułmańskiego przywódcy religijnego) prof. Of Islamic Sciences Ferid ef. Orahovaca. Meczet zaczął lśnić pełnym blaskiem, otwarty został na wszelkie modlitwy i obrzędy religijne. Uruchomiono księgarnię, na lekcje religii zgłaszało około 160 dzieci.
W następnych latach wybuchł konflikt, w którym społeczność muzułmańska musiała walczyć o swoją własność. Świątynia była czasowo zamknięta. Sprawa trafiła do sądu, który rozpatrywał również skargi okolicznych mieszkańców na nadmierny hałas związany z działalnością meczetu. Zapadł werdykt zezwalający użytkowanie świątyni jedynie na centralną modlitwę w piątki.
Na dziedzińcu meczetu znajduje się turbe (grobowiec) budowniczego Hajjiego Mehmeda Paszy Osmanagića w którym jest pochowany.
D. (2.6 km) Sahat kula (Wieża zegarowa)
Sahat kula jest drugim budynkiem ufundowanym przez Hajjiego Mehmeda Paszy Osmanagića. Zbudowany został w 1667 roku, w tym samym czasie co Džamija Osmanagića. Stoi na skraju najstarszej dzielnicy miasta Stara Varos na Trg Vojvode Bećir-Bega Osmanagića. Budowla została poważnie uszkodzona w 1697 roku podczas najazdu na Podgoricę wojsk księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, później została odbudowana. Szczęśliwie przetrwała bombardowania w czasie I i II wojny światowej. Dziś jest jednym z symboli miasta, najlepszym zachowanym przykładem architektury pozostałej po okresie tureckim. Jest ważnym zabytkiem kultury Czarnogóry, chronionym prawem.
Sahat kula to wolno stojąca kamienna wieża zegarowa na planie prostokąta o wysokości 19 m. Oryginalny mechanizm zegarowy wykonano w Austrii. Później, po włączeniu Podgoricy do Czarnogóry zastąpił go mechanizm wykonany w 1890 roku przez odlewnię Pietro Colbachiniego w Bassano del Grappa we Włoszech. Przez długi czas był on jedynym zegarem publicznym w mieście. Mniej więcej w tym samym czasie na szczycie wieży zainstalowano metalowy krzyż, symbolizujący przekazanie miasta w ręce chrześcijańskich Czarnogórców. Krzyż wykonał Stevan Radović, dziadek Lazara Radovicia (słynnego jugosłowiańskiego piłkarza).
W styczniu 2012 roku wymieniono mechanizm zegara na elektryczny, poprzedni trafił do muzeum.
- Prirodnjacki muzej Crne Gore
(Muzeum Przyrodnicze Czarnogóry)
Pierwsza kolekcja przyrody, została ustanowiona dekretem rządu Czarnogóry w 1961 roku. W kolekcji znalazły się setki wypchanych zwierząt, przede wszystkim ptaki z Jeziora Szkoderskiego, ryby i ssaki, ale także bardzo cenny zielnik krajów bałkańskich. Zbiór był udostępniany publiczności w ramach stałej wystawy w Podgoricy. Podczas trzęsienia ziemi w 1979 roku budynek, w którym znajdowała się kolekcja, został poważnie uszkodzony. Kolekcja została zwrócona do odrestaurowanego budynku Instytutu Ochrony Przyrody w 1985 roku. 4 kwietnia 1995 roku powołane do życia zostało Czarnogórskie Muzeum Historii Naturalnej. Muzeum rozpoczęło swoją działalność w specjalnie przystosowanym do tego celu zabytkowym budynku dawnej szkoły podstawowej.
Misją muzeum jest gromadzenie, badanie, ochrona i prezentacja niezwykle bogatego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego kraju. Gromadzi ponad 15 000 okazów skał, minerałów, skamieniałości, wypchanych roślin i zwierząt znajduje się w 15 kolekcjach muzealnych, z których 4 to zbiory geologiczne i 11 biologiczne.
- Starodoganjska džamija (Stary Meczet)
Pod adresem 42 Gojko Radonjic znajduje się meczet zbudowany (jak podają niektóre źródła) już pod koniec XV wieku. Sama nazwa "Stary Meczet" wskazywałaby na to, że zbudowany został na samym początku obecności Turków w Podgoricy.
E. (3.1 km)Tvrđava Ribnica
(Twierdza Ribnica)
W bardzo malowniczym miejscu, u zbiegu rzek Ribnica i Morača znajdują się ruiny starożytnej twierdzy nazywanej Depedogen. Zbudowana została około 1477 roku w czasach panowania osmańskiego i była jedną z 2 twierdz otaczających Stara Varoš.
Przez długi czas znajdował się tutaj magazyn amunicji. W 1878 roku uderzenie pioruna wywołało eksplozję, która zniszczyła dużą część fortecy.
Legenda opowiadana przez przywódców serbskiego kościoła prawosławnego mówi, że w miejscu tym w XII wieku urodził się późniejszy książę Stefana Nemanji. Ceniony jest on za wkład jaki wniósł w serbską kulturę i historię a przede wszystkim za stworzenie Wielkiego Księstwa Serbskiego w którym panował w latach 1166-96. Po trzech dekadach działań wojennych i negocjacji, doprowadził on do zjednoczenia Serbii i odseparował od zachodniej i bizantyjskiej strefy wpływów. Nemanja abdykował w 1196 roku na rzecz swojego środkowego syna Stefana Nemanjića, który został pierwszym królem Serbii. Po tym Nemanja udał się na górę Athos w Grecji, gdzie został mnichem i przyjął imię Symeon. Dołączył on do swojego najmłodszego syna (później znanego jako święty Sava). Wraz ze swoim synem Savą Nemanja odrestaurował na górze Athos klasztor Hilandar i wydał „Kartę Hilandaru”. Klasztor ten stał się później kolebką serbskiego kościoła prawosławnego. Serbska Cerkiew Prawosławna kanonizowała Stefana Nemanję wkrótce po jego śmierci nadając mu imię św. Simeon the Mirrh-streaming. Najstarszy dokument opisujący „Żywot św Symeona” zapisany został na jedwabiu w 1216 roku i mówi min. o tym, że Stefan Nemanja urodził się w Ribnicy na Zeta.
Według Serbskiej Akademii Nauki i Sztuki Namenji uznany został za jednego z najwybitniejszych Serbów. Na jego cześć, miejsce to nazywane jest również Nemanjin Grad. Często odbywają się tutaj prawosławne uroczystości religijne.
Ciekawostką jest to, że dzisiaj na Athos funkcjonuje 20 klasztorów, 17 greckich, jeden serbski, jeden bułgarski i jeden rosyjski.
Tuż obok brzegi Rybnicy spina malowniczy most Sastavci (Most Sastavci), który jest najstarszym mostem Podgoricy. Chociaż początki mostu nie są dobrze udokumentowane, to wszystko wskazuje na to, że również zbudowany został przez Turków w czasach budowy twierdzy i łączył obie części miasta podzielone przez Rybnicę. Jest doskonale zachowanym elementem dawnych struktur zniszczonego miasta. Dziś jest ulubionym miejscem romantycznych spotkań zakochanych.
F. (4.1 km) Trg nezavisnosti
(Plac Niepodległości)
Główny plac miasta znajduje się w dzielnicy Nova Varos (Nowe Miasto). Jest administracyjnym i społeczno-kulturalnym sercem stolicy. Dawniej nazywał się Placem Republiki, później Trg Ivana Milutinovića (plac Ivana Milutinovića), słynnego czarnogórskiego polityka komunistycznego w randze generała i bohatera narodowego. W 2006 roku kosztem około 2,5 miliona euro plac przeszedł przebudowę. Poszerzono go, wybrukowano, zbudowano dużą centralną fontannę, udekorowano dwoma rzędami kolumnad, palmami i kanałami wodnymi. Cały teren zamieniono w strefę pieszą dzięki czemu plac zyskał powierzchnię 5 tysięcy m2. Jednocześnie jego nazwa został zmieniona na Trg nezavisnosti (Plac Niepodległości).
Wokół placu znajdują się najlepsze sklepy i galerie. W pobliżu znajdują się: Gradsko pozorište (Teatr Miejski), Crnogorsko narodno pozorište (Czarnogórski Teatr Narodowy), Ratusz, biblioteka „ Radosav Ljumović” i galeria państwowa „ Sztuka”. Ruchliwa w dzień ul. Slobode od wieczora do późnej nocy staje się strefą pieszą.
G. (5.0 km) Crkva Svetog Đorđa
Prawosławna cerkiew p.w. św. Jerzego znajduje się u podnóża wzgórza Gorica. Świątynia zbudowana między IV a VI wiekiem z kamienia, jest najstarszym kościołem w Podgoricy. Podczas burzliwej historii miasta, cerkiew była kilkakrotnie niszczona, później odbudowywana wynikiem czego jej pierwotny, wczesnochrześcijański wygląd nie został w pełni zachowany. Zachwyca klimat, rustykalne wnętrze, skomplikowana ikonografia oraz misterne, malowane freski, które są dziełem anonimowego malarza.
W otoczeniu cerkwi znajduje się mały, malowniczy cmentarz, z kilkoma kamiennymi nagrobkami.
H. (5.5 km) Spomenik Partizanu Borcu
(Pomnik Partyzanta Bojownika)
Pomnik znajduje się w ogromnym kompleksie Gorica Park, który jest popularnym miejscem wypoczynku mieszkańców. Ze szczytu roztaczał się kiedyś wspaniały widok na miasto i okoliczne wzgórza, dzisiaj zarośnięty lasem uniemożliwia cieszenie się tym widokiem.
W parku znajduje się Pomnik Partyzanta Bojownika, który został uroczyście odsłonięty 13 lipca 1957 roku. Miało to miejsce w Dniu Powstania Ludu Czarnogóry , podczas specjalnej uroczystości i w obecności wielu urzędników państwowych i mieszkańców Podgoricy. W okresie socjalistycznej Czarnogóry był centralnym miejscem obchodów ówczesnych świąt państwowych i rocznic. Autorami mauzoleum są architekt Vojislav Đokić i rzeźbiarz Drago Đurović, który wykonał ogromnych rozmiarów rzeźby dwóch bojowników (kariatydy) znajdujące się przy wejściu do krypty. W krypcie spoczywają szczątki 97 bojowników i bohaterów narodowych, którzy zginęli podczas wojny wyzwoleńczej 1941-45. Wnętrze krypty wyłożone jest tablicami z nazwiskami pochowanych bojowników. W centralnej części krypty na ścianie znajduje się napis "Wolność kochali bardziej niż życie". Na filarze po lewej stronie muru widnieje napis: "W czasie walk o wyzwolenie ludu w latach 1941-1945 poległo 6780 bojowników i przywódców Czarnogóry", a na filarze po prawej stronie muru napis: " ... i 7479 synów i córek ludu czarnogórskiego zabitych przez faszystowskich okupantów i zdrajców domowych".
- Duklja
W odległości 4 km od centrum Podgoricy, na rozległym płaskowyżu pomiędzy rzekami Moraca, Zeta i Širalija, znajdują się ruiny rzymskiej osady Dioclea. Osada powstała w pierwszej dekadzie I wieku nowej ery, za panowania Flawiuszów. Za panowania Wespazjana Doclea uzyskała status gminy. Szybko stała się najważniejszym ośrodkiem miejskim na terenie dzisiejszej Czarnogóry. W czasie rozwoju chrześcijaństwa była to stolica biskupstwa, później splądrowana została przez plemiona Gotów. Po niszczycielskim trzęsieniu ziemi w 518 roku Doclea straciła na znaczeniu i powoli popadła w zapomnienie.
Do czasów dzisiejszych przetrwał zarys rzymskiego forum (publicznego placu) oraz ruiny w postaci fragmentów ścian, części kolumn i kamiennych bloków pochodzących ze zniszczonych budynków. Odkrycie starożytnej osady wiązało się z wykopaliskami archeologicznymi, które rozpoczęły się pod koniec XIX wieku i trwają do dzisiaj. Słynne na cały świat jest znalezisko "Podgorička čaša", które znajduje się dzisiaj w rosyjskim Muzeum Ermitażu.
październik 2020 (data umieszczenia artykułu)
