SAN MARINO
Niemożliwe jest dokładne wytyczenie trasy na mapie. Pomiędzy wieżami
istnieje dogodna ścieżka i zejście na parking przy budynku telewizji.
Trasa piesza o łącznej długości 3.5 km
Początek - Piazza della Liberta (Plac Wolności)
Koniec - Cava di Balestrieri (Strzelnica Kuszników)
A. Piazza della Liberta (Plac Wolności)
C. Museo Delle Cere (Muzeum Figur Woskowych)
D. La Rocca o Guaita (Wieża La Rocca)
E. Chiesa di San Francesco (Kościół pw. św. Franciszka)
F. Museo di Stato (Muzeum Państwowe)
G. Museo Emigrante (Muzeum Emigrantów)
H. Cava di balestrieri (Strzelnica Kuszników)
A. (0.0 km) Piazza della Liberta
(Plac Wolności)
Na plac dostać się można między innymi kolejką linową, której dolna stacja znajduje się w położonej u stóp góry, miejscowości Borgo Maggiore. Po 2 minutowej podróży kolejka dociera do górnej stacji znajdującej się kilkadziesiąt metrów od placu.
Ozdobą placu jest niewątpliwie Palazzo Pubblico. Bryła budynku przypomina Palazzo Vecchio we Florencji w pomniejszonej skali. Pełni on funkcję ratusza miasta San Marino oraz siedziby głównych instytucji rządu republiki: Kapitana Regenta, Rady Wielkiej i Generalnej, Rady XII oraz Kongresu Stanu. Odbywają się w nim oficjalne ceremonie państwowe.
Pałac zbudowany został w miejscu wcześniejszego Domus Comunis Magna (Wielkiego Domu Rajców) powstałym najprawdopodobniej między rokiem 1380 a 1392. Kamień węgielny pod budowę nowego pałacu położony został 17 maja 1884 roku. Projektantem był rzymski architekt Francesco Azzurri, absolwent Akademii św. Łukasza w Rzymie. Prace budowlane wykonane zostały przez miejscowych kamieniarzy, którymi kierował mistrza Giuseppe Reffi. Budulec pozyskano z miejscowego kamieniołomu znajdującego się na Mount Titano. Uroczyste otwarcie budynku miało miejsce 30 września 1894 roku.
Po stu latach użytkowania konieczny okazał się kompleksowy remont aby dostosować obiekt do współczesnych wymagań funkcjonalności i bezpieczeństwa. Inwestycję tą ukończoną 30 września 1996 roku, nadzorował światowej sławy architekt Gae Aulenti.
Ozdobą fasady budynku zwieńczonej blankami na szeregu wsporników, stanowią herby czterech gmin (Castelli): Serravalle, Fiorentino, Montegiardino i Faetano oraz herby mniejszych miejscowości włączanych w skład Republiki na przestrzeni wieków. Wejście do budynku umieszczone jest w podcieniach zamkniętych trójprzęsłową arkadą. Nad nią znajduje się kartusz z herbem republiki umieszczony pomiędzy dwoma małymi oknami antresoli. Centralne miejsce zajmuje wielokątny balkon z dwoma dużymi, zdobionymi oknami z każdej strony. Na prawym narożniku budynku, umieszczona jest brązowa statuetka przedstawiająca św. Marino. Na wieży ratusza również zakończonej blankami i karniszami, pod dość sporym daszkiem znajduje się zegar a nad nim mozaika przedstawiająca kolejno św. Leo, św. Marino i św. Agatę.
Wewnątrz budynku ściany pokryte są trofeami, napisami, herbami, dekoracjami i popiersiami słynnych mężczyzn, którzy mieli wpływ no historię kraju. Znajdują się tutaj Sala dei Congressi e delle Udienze (Sala Zebrań i Audiencji), Sala di Scrutinio (Sala Głosowań), której okna wychodzą na plac i w której znajdują się spiralne schody na wieżę. Na najwyższej kondygnacji mieści się imponująca Sala del Consiglio (Sala Rady). Ozdobą tego pomieszczenia jest umieszczony na suficie wizerunek świętego założyciela, otoczonego przez swoich naśladowców: chłopów, żołnierzy, uczonych, kobiety i dzieci. Przemawia on do nich słowami: "Relinquos vos liberos ab utroque nomine" (pozostawiam was wszystkich wolnymi od siebie). Stoi tu 60 gotyckich foteli w których od 1848 roku zasiada 60 parlamentarzystów Rady.
Na przeciwko pałacu znajduje się budynek w którym dawniej mieściła się poczta. Zbudowany został w XVI wieku na fundamentach Parvy Domus powstałego w XIV wieku.
Centralną część placu zajmuje Statua Wolności. Ciekawostką jest, że pod powierzchnią placu znajduje się średniowieczny kompleks cystern gromadzący wodę deszczową, stanowiące rezerwę wody na potrzeby mieszkańców.
Palazzo Pubblico jest częścią Państwowych Muzeów San Marino i udostępniony jest do zwiedzania z wyłączeniem dni w których odbywają się posiedzenia.
Godziny otwarcia:
Czerwiec - Wrzesień 8:00-20:00
Październik - Maj 9:00-17:00
Ceny biletów:
Bilet normalny 3:00 EUR
B. (0,2 km) Basilica di San Marino
W północno-wschodniej części miasta przy Piazza Domus Plebis znajduje się najważniejsza świątynia San Marino. Neoklasyczna, bazylika powstała w miejscu wczesnochrześcijańskiego kościoła. Pierwsza pisemna wzmianka mówiąca o jego istnieniu pochodzi z 530 roku. Późniejszy dokument potwierdzający ten fakt zapisany został w roku 885. Pierwszy dokument, który bezpośrednio odnosi się do "Pieve di San Marino", datowany jest na 31 lipca 1113 roku i zawiera spis darów pochodzących od wiernych. Na początku XIX wieku kościół znajdował się w na tyle krytycznym stanie, że nie nadawał się do remontu. W 1807 roku został rozebrany. 24 lipca 1825 roku Rada Miejska podjęła decyzję o budowie nowego kościoła, zadanie to powierzając bolońskiemu architektowi Antonio Serra.
Inwestycję rozpoczęto 28 lipca w roku następnym aby ostatecznie budowę zakończyć 5 lutego 1838 roku uroczystą mszą świętą z udziałem biskupa i kapitana regenta. Konsekrowany został w roku 1855.
Powstała trójnawowa budowla wsparta na szesnastu korynckich kolumnach. Jej fasada ozdobiona jest portykiem wspartym ma ośmiu kolumnach ustawionych w porządku korynckim. Powyżej drzwi wejściowych znajduje się herb republiki. Wnętrze katedry kryje siedem ołtarzy. W głównym ołtarzu znajduje się statua św. Marino, autorstwa Adama Tadoliniego, ucznia Antonio Canovy wykonana w 1830 roku. Pod nim w srebrnej urnie złożone zostały relikwie świętego. Relikwie odkryte zostały 3 maja 1586 roku. Część z nich 28 stycznia 1595 roku przekazano do kościoła na wyspie Rab w Chorwacji, do miejsca narodzin św. Marino. Po prawej stronie ołtarza ustawione jest wykonane ze srebra i złota popiersie świętego na którym znajduje się data 2 wrzesień 1602 rok. Po lewej stronie ołtarza, w niszy w pobliżu prezbiterium stoi podwójny tron kapitanów – regentów pochodzący z 1600 roku.
Do świątyni przylega masywna, romańska dzwonnica z 600 roku, przebudowana w XVI wieku. Znajduje się w niej siedem dzwonów odlanych w latach 1961-63.
Świątynia, 21 lipca 1926 roku przez papieża Piusa XI podniesiona została do rangi bazyliki.
29 sierpnia 1982 roku Bazylikę odwiedził Jan Paweł II, który pobłogosławił kościół i relikwie.
Bazylika San Marino przedstawiona jest na rewersie dziesięciocentowej monety euro bitej dla San Marino.
- Chiesa Di San Pietro
Północno-wschodnią część placu zajmuje niewielki, XVI wieczny kościół pw. św. Piotra. Przebudowany został około 1826 roku. Kościół powstał w miejscu kaplicy wybudowanej prze św. Marino. W apsydzie kościoła wykutej w skale, znajdują się dwa wgłębienia. Zgodnie z tradycją są to miejsca, w których sypiali św. Marino i św. Leo. Pod kościołem znajduje się krypta, w której przez wiele stuleci znajdowała się urna ze szczątkami świętego.
Wnętrze kościoła mieści cenny ołtarz z inkrustowanego marmuru, ofiarowany w 1689 roku przez muzyka Antonio Tedeschiego. Z tego to materiały rzeźbiarz Enrico Saroldi wykonał postać przedstawiającą św. Piotra.
C. (0,4 km) Museo Delle Cere
(Muzeum Figur Woskowych)
Pierwsze, prywatne muzeum usytuowane na górze Titano otwarte zostało w 1966 roku. Pokazuje najważniejsze zdarzenia w historii Republiki i świata. Przedstawia 40 scen historycznych z udziałem 100 woskowych figur. Między innymi zrekonstruowane zostało spotkanie Jacqueline Kennedy z papieżem Janem XXIII, spotkanie Benito Mussoliniego z Adolfem Hitlerem czy prezydent Abraham Lincoln w momencie zabójstwa w teatrze i wielu innych.
Godziny otwarcia:
Październik - Marzec 9:00-17:30 przerwa 12:30-14:00
Kwiecień - Czerwiec 9:00-18:30
Lipiec - Sierpień 9:00-20:00
Wrzesień 9:00-18:30
http://www.museodellecerersm.com
D. (0.6 km) La Rocca o Guaita
(Wieża La Rocca)
Kiedyś cały gród otaczały mury obronne z licznymi bramami i basztami. Powyżej grodu na trzech wierzchołkach góry Titano zbudowano obronne wieże połączone murami. Pięcioboczna La Rocca o Guaita często nazywana Prima Torre (Pierwsza wieża) jest najstarszą i największą z nich. Słowo Guaita, nadal używane w lokalnym dialekcie, oznacza "pilnować". Wieża zbudowana została w XI wieku, choć według legendy miało to miejsce w wieku X. Ostateczny kształt uzyskała po przebudowach w XV wieku. Wieża otoczona jest murem z podwójnymi ścianami. Wewnętrzna, starsza oraz zewnętrzna, zwieńczona blankami i wzmocniona wieżyczkami. Dawniej na teren bastionu dostać się można było za pomocą zwodzonego mostu. Nad bramą wejściową zamontowany jest barokowy, kamienny herb Republiki pochodzący z 1600 roku, przeniesiony z Palazzo Pubblico. Brama wejściowa była jednocześnie dzwonnicą, później przekształconą w więzienie. Jak podają źródła, więzienie funkcjonowało do 1970 roku, po czym zostało przeniesione do więzienia znajdującego się w dawnym klasztorze kapucynów. Tuż za bramą znajduje się niewielka kapliczka pw. św. Barbary patronki artylerzystów. Na dziedzińcu stoją dwa moździerze, dar Vittorio Emanuele II oraz dwie armaty kal. 75 mm, prezent Vittorio Emanuele III, używane podczas uroczystości narodowych.
W 1930 roku oddano do użytku linię kolejową Rimini - San Marino. Aby pobudzić ruch turystyczny postanowiono odbudować średniowieczne zabytki, cały kompleks został odrestaurowany i udostępniony do zwiedzania.
Z tarasu widokowego rozpościerają się zapierające dech w piersiach widoki na równinę ciągnącą się do Adriatku, na Apeniny i góry Carpegna. Doskonale widoczne są również dwie pozostałe wieże fortyfikacji.
Wieże La Rocca oraz La Cesta są częścią Państwowych Muzeów San Marino.
Godziny otwarcia:
Czerwiec - Wrzesień 8:00-20:00
Październik - Maj 9:00-17:00
Ceny biletów:
Bilet normalny 4.50 EUR
Dzieci 6-12 lat - 3.50 EUR
Do lat 6 wstęp wolny
10.50 EUR - Multibilet ważny przez 10 dni od zakupu umożliwia odwiedzenie wszystkich muzeów miejskich.
- La Cesta o Fratta (Wieża La Cesta)
Druga wieża Cesta nazywana jest również Frattą. Zbudowana została na najwyższym szczycie Mont Titano mierzącym 756 m. Dzisiaj mieści się w niej Museum of Ancient Arms (Muzeum Starej Broni) otwarte w 1956 roku. W czterech pomieszczeniach zgromadzono kolekcję licząca 535 eksponatów od średniowiecza do początków XX wieku. Prezentowana jest broń palna, miecze, kusze, sztylety i inne rodzaje białej broni. Resztę kolekcji, która liczy ponad 1550 sztuk, znajduje się w "Centrum badań broni wojskowej" w Borgo Maggiore.
Wieża na planie pięciokąta wybudowana została w pierwszej połowie XIII wieku (lub pod koniec wieku XI). Mieściła Dywizję Gwardii Umocnień, później zorganizowano w niej więzienne cele. Na przestrzeni lat była wielokrotnie restaurowana. Ostatnie prace, które przywróciły całej twierdzy jej dawny wygląd były przeprowadzone w 1935 roku.
Godziny otwarcia:
Poniedziałek -Piątek 9:00-17:00
Sobota - Niedziela 9:00-18:00
Ceny biletów:
Bilet normalny 4.50 EUR
Dzieci 6-12 lat - 3.50 EUR
Do lat 6 wstęp wolny
10.50 EUR – Multibilet ważny przez 10 dni od zakupu umożliwia odwiedzenie wszystkich muzeów miejskich.
- Montale (Wieża Montale)
Montale jak i dwie pozostałe wieże zbudowana została na planie pięciokąta. Wejście do wieży znajduje się sześć metrów powyżej poziomu ziemi. Podobnie jak pierwsza pełniła najpierw funkcję strażnicy choć jest znacznie mniejsza od niej. Pierwsza pisemna wzmianka o Torre Montale pochodzi z roku 1371. Do XVI wieku była używana zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem. Połączona była obronnym murem z drugą wieżą ale po tym jak przestała być używana, mieszkańcy miasta systematycznie rozbierali mury traktując je jak magazyn materiałów budowlanych, wykożystywanych do budowy domów w mieście poniżej. Na szczęście sama wieża ocalała i dzięki pracom restauracyjnym w 1743 i 1817 roku oraz ostatniej renowacji mającej miejsce w 1935 roku przetrwała do naszych czasów. Wewnątrz budowli znajduje się pomieszczenie o głębokości 8 metrów, zwane "dnem wieży".
E. (2.6 km) Chiesa di San Francesco
(Kościół pw. św. Franciszka)
Kościół pw. św. Franciszka należy do rzymskokatolickiej diecezji San Marino-Montefeltro i jest najstarszym sanktuarium w republice. Zakonnicy z powodu zagrożenia najazdem Maletast uzyskali pozwolenie od papieża Clemensa VII na przeniesienie się z pobliskiego Murata Vecchia wewnątrz murów San Marino. Budowę świątyni wraz z przyległym konwentem rozpoczęto w 1361 roku i zakończono około roku 1400. W ciągu wieków kompleks był wielokrotnie modyfikowany do obowiązującego klasycystycznego stylu ale na początku XX wieku pod okiem architekta Gino Zani przywrócono mu możliwie oryginalny wygląd.
Drewniany krucyfiks znajdujący się w ołtarzu głównym datowany na XIV wiek przeniesiony został z poprzedniego kościoła. Wnętrze kościoła zdobią oryginalne XV wieczne freski wykonane przez Bitino da Faenza. Dzwonnica wybudowana w 1405 roku rozbudowana została w wieku XVIII.
W klasztorze znajduje się grób biskupa Marino Madroniego, żyjącego w XV wieku, należącego do braci franciszkańskich.
- Museo di San Francesco (Muzeum św. Franciszka)
W dawnych pomieszczeniach klasztornych zorganizowano muzeum i galerię sztuki. Pozostaje ono w zarządzie Państwowych Muzeów San Marino. 15 marca 1966 nastąpiło uroczyste otwarcie. Podzielone jest na dwie sekcje: sztukę sakralną i galerię sztuki. Obrazy na płótnie i drewnie, meble i wyposażenie pochodzące z wielu kościołów franciszkańskich mówią o obecności zakonników w republice i o roli jaką odegrali w jej historii. Pomiędzy XV i XVI wiecznymi dziełami znajdują się tutaj prawdziwe skarby jakim jest np Portet Franciszka dzieła Guercino.
Kolekcją uzupełniają rzeźby i obrazy XX wiecznego artysty Emilio Ambron.
Warto zobaczyć piękny krużganek z 1400 roku zbudowany przez mistrzów z Como.
Godziny otwarcia:
Poniedziałek -Piątek 9:00-17:00
Sobota - Niedziela 9:00-18:00
Ceny biletów:
Bilet normalny - 4.50 EUR
Dzieci 6-12 lat - 3.50 EUR
Do lat 6 wstęp wolny
10.50 EUR - Multibilet ważny przez 10 dni od zakupu umożliwia odwiedzenie wszystkich muzeów miejskich.
Kościół św. Franciszka znajduje się na wprost Porta San Francesco, głównej bramy miasta zbudowanej w 1361 roku. Obok bramy, wewnątrz murów miejskich mieści się Torture Museum of San Marino w którym zgromadzono około 100 oryginalnych narzędzi do zadawania bólu.
http://www.thetorturemuseum.it
F. (2.7 km) Museo di Stato
(Muzeum Państwowe)
Pod adresem Piazzetta del Titano 1, mieści się kolejne Muzeum Państwowe San Marino. Pierwsze Muzeum otwarte w 1899 roku mieściło się w Palazzo Valloni, który był siedzibą Biblioteki. Głównym promotorem kolekcji muzealnej był hrabia Luigi Cibrario, minister w rządzie Vittorio Emanuele II i doradca rządu San marino. Był on pierwszym darczyńcą przekazując starożytne bibliograficzne artefakty. Za jego przykładem poszli następni i cenne przedmioty z całego świata zaczęły powiększać kolekcję. 18 marca 2001 otwarta została nowa siedziba muzeum w zabytkowym budynku w centrum miasta, w Palazzo Pergami Belluzzi. Dzisiaj w swoich zbiorach gromadzi niemal 5000 różnego rodzaju przedmiotów i dzieł sztuki.
Muzeum podzielone jest na cztery poziomy, z których każdy poświęcony jest określonej dziedzinie artystycznej lub historycznej.
Jeden poziom zajmują znaleziska archeologiczne Republiki San Marino, wotywne brązy i ceramika, monety, biżuteria oraz bardzo cenny, renesansowy ołtarz z około 1530 roku Autorstwa Francesco Menzocchi.
Na kolejnym poziomie zgromadzono między innymi obrazy, ceramikę i wyposażenie pochodzące z klasztoru Santa Chiara oraz prace związane z historią Republiki i kultem jego świętych. Są tutaj również darowizny, które dały początek muzeum.
Kolejny dział gromadzi bizantyjskie ikony, obrazy pochodzące z Ameryki Łacińskiej, dzieła toskańskiej i umbryjskiej szkoły z XVI i XVII wieku oraz niektóre rzeźby z drewna i brązu.
Kolejny dział gromadzi bogate: egipskie, greckie, etruskie i rzymskie znaleziska archeologiczne. Prezentowane są liczne wyroby ceramiczne, przedmioty wotywne, ozdobne i codziennego użytku (szklanki, naszyjniki, broszki itp.) Znajduje się tutaj również kolekcja monet i medali San Marino wydanych od 1864 roku.
Godziny otwarcia:
Czerwiec - Wrzesień 8:00-20:00
Październik - Maj 9:00-17:00
Ceny biletów:
Bilet normalny 4.50 EUR
Dzieci 6-12 lat - 3.50 EUR
Do lat 6 wstęp wolny
10.50 EUR - Multibilet ważny przez 10 dni od zakupu umożliwia odwiedzenie wszystkich muzeów miejskich.
G. (3.0 km) Museo Emigrante
(Muzeum Emigrantów)
W 1997 roku otwarte zostało najmłodsze muzeum w San Marino, Muzeum Emigracji. Mieści się w dawnym klasztorze Santa Chiara (Świętej Klary). Jego budowa rozpoczęła się w 1565 roku. Wybudowano kościół, ambulatorium i pomieszczenia mieszkalne. Klasztor został otwarty w 1609 roku. Przez ponad trzy stulecia siostry klaryski żyły odizolowane od świata zewnętrznego. Poświęciły się modlitwie i pracy. W 1968 roku państwo odkupiło dawny klasztor. Trzy lata później zakonnice przeprowadziły się do nowego klasztoru Valdragone. W 1980 roku rozpoczęto przebudowę i renowację całego kompleksu dla potrzeb utworzonego Università degli Studi della Repubblica di San Marino czyli Uniwersytetu San Marino, który swoją działalność rozpoczął w 1985 roku. Dziś mieści się tutaj jeden z wydziałów uniwersytetu oraz Muzeum Emigracji.
Muzeum prezentuje kolekcję pism i przedmiotów należących do około 1000 emigrantów, obywateli San Marino. Gromadzi fotografie, paszporty z wizami wjazdowymi, pozwolenia na prace i wiele innych eksponatów. Działalność oparta jest na Centrum Stałych Studiów nad Emigracją. Muzeum Emigrantów uzyskało specjalne uznanie od UNESCO.
Dostępny do zwiedzania dla wszystkich jest dawny przyklasztorny ogród.
Muzeum można zwiedzać po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym dzwoniąc pod numer 0549 - 885159 lub pisząc na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.
Wstęp bezpłatny
H. (3.5 km) Cava di Balestrieri
(Strzelnica Kuszników)
Formacja kuszników utworzona została w 1295 roku, będąc jednocześnie najstarszą formacją wojskową w republice. Obecnie Korpus Kuszników do której należą również kusznicy z czterech włoskich miasteczek składa się z ponad 70 aktywnych członków. Uczestniczą oni w wielu turniejach zarówno w San Marino, jak i za granicą. Ich pokazom zawsze towarzyszy barwna oprawa folklorystyczna. Każdego roku w San Marino odbywa się festiwal Dni Średniowiecza „Medieval Days”, podczas którego rozgrywany jest turniej kuszniczy.
Kamieniołom w którym zorganizowana jest strzelnica powstał w celu pozyskania budulca potrzebnego do odnowienia Pałacu Publicznego.
październik 2018 (data umieszczenia artykułu)
