TALLINN
Tallinn jest stolicą i największym miastem w Estonii.
- Historia
- Dzisiaj
- Ciekawostki
- Informacje praktyczne
- Refleksje
HISTORIA
Pierwsze ślady osadnictwa ludzkiego znalezione w centrum Tallinna pochodzą z przed 5000 lat. Odkryte zostały ślady ceramiki grzebieniowej z około 3000 lat p.n.e. i ceramiki sznurowej około 2500 p.n.e.
W czasach współczesnych już w X wieku Tallinn uznawany był za silny ośrodek gospodarczy. Funkcjonował tu port. Około 1050 roku na wzgórzu Toompea zbudowano pierwszą obronną fortecę. Tallinn nazywany był wtedy Kaluri. W latopisie ruskim z 1223 roku używana jest nazwa Kolywań. Przypuszcza się, że wśród Finów i Estów obowiązywała wtedy nazwa Kalevanlinna.
W 1219 roku duński król Waldemar II Zwycięski poprowadził wyprawą krzyżową przeciw pogańskim Estom. Zdobył miasto Rewal (tak wtedy nazywany był dzisiejszy Tallinn). Miejscowa twierdza została zburzona, po czym zbudowano nową. Zaczęto wtedy nazywać to miejsce Tallinn, która w językach fińskim i estońskim tłumaczy się na „miasto duńskie” (taani linn) albo „miasto rolnicze” (talu linn), choć oficjalne nadanie miastu nazwy Tallinn nastąpiło dopiero w 1918 roku.
W 1227 roku Duńczycy na krótko utracili miasto na korzyść zakonu kawalerów mieczowych. Pod ich rządami miasto uzyskało prawa miejskie. W 1236 roku Duńczycy ponownie przejęli panowanie nad miastem. Rozpoczęli oni w 1265 budowę największych w tej części swoich ziem fortyfikacji. W 1285 roku Rewel stał się członkiem Hanzy. W 1346 roku Estonia wraz z Rewlem została wykupiona przez zakon krzyżacki. Nowi właściciele przebudowali fortyfikacje. Mury obronne sięgające 16 m wysokości wzmocnione 45 basztami, liczyły 2,5 km długości i były jednymi z najdłuższych w średniowiecznej Europie. Tallinn stał się najlepiej ufortyfikowanym miastem ówczesnej Europy. Krzyżacy na potrzeby swojej siedziby zmodernizowali trzynastowieczny zamek na wzgórzu Toompea. Między innymi dodali cztery obronne wieże w tym słynną, nazywaną Długi Herman. Za nowymi właścicielami przybyli tu niemieccy kupcy, co zapoczątkowało niemieckie osadnictwo. Na kolejne wieki język niemiecki stał się jednym z języków urzędowych.
W XV wieku niższa część Starego Miasta spłonęła w wyniku wielkiego pożaru. W 1561 roku tereny te były świadkami konfliktu Polski, Rosji, Danii i Szwecji, które prowadziły wojnę nazywaną Wojną o Inflanty w wyniku, której Tallinn wraz z północną częścią dzisiejszej Estonii przypadł Szwecji. Stan taki pozostał aż do 1710 roku, kiedy to w trakcie III wojny północnej car Piotr I stojący na czele zwycięskiej armii rosyjskiej zajął Estonię. Od tej pory nazwa miasta Rewal zmieniona została na Rewel. Rosjanie znacząco wzmocnili jego potencjał przemysłowy, rozbudowano port, nastąpił gwałtowny rozwój miasta.
Rewel pozostał w rękach Rosji aż do 1918 roku. Po trwającej do 1920 roku wojnie z bolszewikami i ogłoszeniu niepodległości Republiki Estońskiej stolica oficjalnie zyskała nazwę Tallinn. W trakcie II wojny światowej od 1940 roku miasto znajdowało się pod okupacją radziecką ale już rok później miasto zajęli Niemcy, a Estończycy witali ich jak wyzwolicieli. Pod wpływy radzieckie Tallinn trafił ponownie w 1944 roku. Podczas walk miasto nieznacznie ucierpiało w wyniku sowieckich nalotów.
W latach 90-ch nasiliły się protesty przeciwko “władzy ludowej”. Podczas nielegalnych zgromadzeń tallińczycy śpiewali zakazane wówczas pieśni ludowe. Wiece te nazywano śpiewającą rewolucją. 23 sierpnia 1989 roku w 50-ą rocznicę podpisania tajnego protokołu do paktu Ribbentrop-Mołotow o podziale stref wpływu w Europie, na skutek którego kraje bałtyckie popadły w zależność od Związku Radzieckiego miało miejsce niezwykłe wydarzenie. Około 2 milionów ludzi utworzyło żywy łańcuch o długości ponad 600 km. Połączył on Tallinn, Rygę i Wilno i był wyrazem protestu przeciwko ówczesnej sytuacji politycznej tych krajów wchodzących w skład Związku Radzieckiego. 20 sierpnia 1991 roku Estonia odzyskała niepodległość a Tallinn stał się stolicą niepodległego państwa.
W 2011 roku Tallinn był Europejską Stolicą Kultury.
DZISIAJ
Tallinn leżący nad brzegiem Zatoki Fińskiej, zajmuje powierzchnię 159,2 km2. Według danych z 2019 roku mieszka w nim 434,562 tys ludzi, skupia około 33% populacji całego kraju. Etniczni Estończycy stanowią około 55% mieszkańców. Znacząca mniejszość stanowiąca około 37% należy do rosyjskiej grupy etnicznej. Większość z nich posiada estońskie obywatelstwo.
Językiem urzędowym Tallinna jest estoński choć według badań z 2011 roku jedynie połowa mieszkańców posługuje się nim, 46,7% używa języka rosyjskiego jako ojczystego.
Tallinn jest nie tylko administracyjną ale również finansową i biznesową stolicą Estonii. Miasto ma bardzo zróżnicowaną gospodarkę ze szczególnymi mocnymi stronami w zakresie technologii informatycznych, turystyki i logistyki. Ponad połowa całego estońskiego PKB powstaje w Tallinnie. W 2008 roku PKB na mieszkańca Tallinna wynosił 172% średniej estońskiej.
Tallinn jest silnym centrum gospodarczym w regionie skandynawsko-bałtyckim. Wiele dużych banków, takich jak SEB, Swedbank, Nordea, DNB, ma swoje lokalne biura w Tallinnie. Dwie giełdy kryptowalut oficjalnie uznane przez estoński rząd, CoinMetro i DX.Exchange mają swoje siedziby właśnie tutaj.
Przemysł w Tallinnie to głównie przemysł stoczniowy, budowa maszyn, obróbka metali, elektronika, produkcja tekstyliów.
W ostatnich latach Tallinn stopniowo staje się jednym z głównych centrów informatycznych w Europie, wraz z Centrum Doskonałości Cyberobrony NATO (CCD COE), Agencją UE ds. Wielkoskalowych systemów informatycznych i rozwoju IT. Wiele firm z tego sektora wywodzi się z sowieckiego Instytutu Cybernetyki. W wydaniu z 13 grudnia 2005 roku New York Times scharakteryzował Estonię jako „rodzaj Doliny Krzemowej nad Morzem Bałtyckim”.
Skype jest jednym z najlepiej znanych estońskich start-upów, który powstał właśnie w Tallinnie.
Miasto otacza od południa droga krajowa nr 11 łącząca wszystkie drogi krajowe, odciąża centrum z ruchu tranzytowego.
W granicach miasta, 5 kilometrów od jego centrum znajduje się międzynarodowy Port lotniczy. W 2018 roku obsłużył ponad 3 mln pasażerów.
Transport pasażerski obsługuje również port morski, zapewniający połączenia z Helsinkami, Sztokholmem i Petersburgiem, a także okresowo z Rygą. Jest jednym z najbardziej ruchliwych miejsc wycieczkowych nad Morzem Bałtyckim. Obsługuje ponad 520 000 pasażerów wycieczkowych rocznie. Od roku 2011 organizowane są regularne rejsy wycieczkowe we współpracy z lotniskiem w Tallinnie.
Dworzec Bałtycki zapewnia połączenia kolejowe z Petersburgiem i Moskwą (GoRail) oraz Tartu, Valgą, Narwą, Parnawą, Viljandi, Aegviidu, Riisipere i Paldiskami (ELRON).
Komunikację miejską obsługuje 73 linie autobusowe, 4 linie tramwajowe i 4 linie trolejbusowe. System biletów oparty jest na przedpłaconych kartach RFID dostępnych w kioskach i urzędach pocztowych.
Wyższe uczelnie znajdujące się w mieście to Uniwersytet Techniczny w Tallinnie, Uniwersytet Talliński i Estońska Akademia Muzyki i Teatru.
Tallinn odwiedza rocznie 4,3 miliona turystów, liczba ta stale rośnie.
W mieście zlokalizowanych jest ponad 60 muzeów i galerii. Większość z nich znajduje się w Kesklinn, centralnej dzielnicy miasta. Jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów historycznych w Tallinnie jest Estońskie Muzeum Historyczne
CIEKAWOSTKI
Od 1 stycznia 2013 roku mieszkańcy Tallinna z komunikacji miejskiej mogą korzystać bezpłatnie, dzięki temu stolica Estonii stała się pierwszą stolicą w Europie, która wyszła z taką inicjatywą. Odbyło się to za sprawą przeprowadzonego referendum w którym "za" głosowało 75,5% mieszkańców. Inicjatywa ta przyczynić się ma do ochrony środowiska, ograniczyć koszty (np. wydatki na bilety, kontrole) oraz zwiększyć mobilność biednych.
W mieście organizowanych jest wiele festiwali: Tallinn Music Week, Jazzkaar International Jazz Festival, MustonenFest, International Festival of Orthodox Sacred Music CREDO, Tallinn Chamber Festival i innych.
Estoński Festiwal Piosenki Laulupidu to jedno z największych wydarzeń chóralnych na świecie Odbywa się co pięć lat w lipcu. Na jednym z nich chór składający się z ponad 30 000 piosenkarzy wystąpił przed widownią liczącą 80 000 ludzi.
Estończycy mają jedną z największych, liczących około 133 000 skatalogowanych kolekcji pieśni ludowych na świecie. We wrześniu 1988 roku około 300 000 osób, (ponad jedna czwarta wszystkich Estończyków), zebrało się w Tallinnie na festiwalu piosenki.
Festiwal filmowy organizowany od 1997 roku pod nazwą Czarna Noc. Jest jedynym festiwalem w regionie skandynawskim i bałtyckim z akredytacją FIAPF (Międzynarodowa Federacja Producentów Filmowych) odpowiadającym za organizację takich festiwali jak Cannes, Berlin czy Wenecja. Każdego roku, podczas festiwalu wyświetlanych jest ponad 250 filmów fabularnych. W 2015 roku podczas 19 edycji wyświetlonych zostało ponad 600 filmów w tym ponad 250 pełnometrażowych. Zorganizowanych zostało ponad 900 projekcji, 80 000 widzów zapełniło widownię aby obejrzeć produkcje powstałe w 80 krajach świata..
Na liście pamiątek przywożonych z miasta, pierwsze miejsce zajmuje Vana Tallinn (Stary Tallin). Jest to ciemnobrązowy i mocny likier sporządzony na bazie rumu z dodatkiem naturalnych przypraw, w tym olejku cytrusowego, cynamonu i wanilii. Jego produkcję zapoczątkowała lokalna firma we wrześniu 1960 roku szybko zyskując swoich zwolenników. Wizyta w Tallinnie to również doskonała okazja do spróbowania estońskich słodyczy. Najbardziej cenionym estońskim producentem jest firma Kalev mająca w swojej ofercie czekolady, ciastka, cukierki i oczywiście marcepan.
Przemysł marcepanowy w Tallinnie ma bardzo długą historię i sięga średniowiecza. Produkcja tego przysmaku rozpoczęła się jednocześnie w Tallinnie i Lubece, obu członkach Ligi Hanzeatyckiej. W 1695 roku marcepan został wymieniony jako lek pod nazwą Panis Martius w cennikach ratuszowej apteki. Pod koniec XIX wieku marcepanowe figurki wykonane przez miejscowych cukierników dostarczane były rosyjskiej rodzinie carskiej. Współczesna era marcepanu w Tallinnie rozpoczęła się w 1806 roku, kiedy szwajcarski cukiernik Lorenz Caviezel założył cukiernię na ulicy Pikk. W 1864 roku przeszła ona w ręce Georga Stude. Dzisiaj w miejscu tym funkcjonuje kawiarnia Maiasmokk.
Kuchnia estońska podobna jest do kuchni fińskiej ze znacznymi wpływami kuchni niemieckiej, rosyjskiej i szwedzkiej. Z wielką ostrożnością używa się ziół i przypraw. Koperek (do śledzi), majeranek (do kaszanki), kminek (do sera białego), pietruszkę i seler do niektórych zup na mięsnej bazie. Oczywiście ze względu na swoje nadmorskie położenie w kuchni estońskiej nie brakuje potraw z ryb. Rozwinięta hodowla krów dostarcza nie tylko mięsa ale również serów, śmietan itd. Cukru używa się mało a słodzenie potraw odbywa się głównie miodem.
Bardzo popularne miejscowe dania to Silgusoust (śledź bałtycki z boczkiem i śmietaną), Mulgikapsad (wieprzowina z kapustą i gotowanymi ziemniakami), Verivorst (kaszanka z jęczmieniem, podawana z kapustą i ziemniakami), Sült (zimne nóżki w galarecie), Kama (drobna kasza z rozdrobnionym grochem i polana zsiadłym mlekiem), Suitsulohe (wędzony łosoś). W wielu miejscach znaleźć można dania z niedźwiedzia, dzika czy jelenia. Często do dań głównych podaje się chleb żytni lub pszenny (razowy), także domowego wypieku, ze świeżym masłem.
Ciekawym zestawieniem smaków jest podawany na deser sernik z kminkiem i solą o nazwie Korp. W Estonii bardzo popularne jest piwo. Pije się też napój na bazie młodego piwa, zabielany śmietaną i słodzony miodem. Bardzo popularne jest mleko, także zsiadłe oraz domowe soki owocowe.
W wielu miejscach napić się można glögga. Smakuje i nadaje klimat temu miejscu, szczególnie ten kupiony na ulicznym straganie.
Tallinn jest jednym z najbardziej nowoczesnych miast na świecie. Jest liderem w zakresie publicznego, bezprzewodowego internetu, z którego można skorzystać dosłownie wszędzie.
Port w Tallinnie, zaprojektowany został przez Polaka, Jerzego Apolinarego Wendę, który kierował również budową portu w Gdyni.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
Komunikacja miejska
System biletowy w komunikacji miejskiej jest bardzo prosty, świetnie dostosowany i przyjazny. Przyznać trzeba, że wyprzedza w tym względzie wiele europejskich stolic.
Dla osób które chcą skorzystać z jednego przejazdu, najprostszym rozwiązaniem jest kupienie takiego biletu u kierowcy. Jego koszt to: 2.00 EUR - Normalny, 1.00 EUR - Studencki.
Dla osób pragnących korzystać z większej ilości przejazdów przygotowano bilety:
- godzinny - 1.10 EUR
- jednodniowy - 3.00 EUR
- trzydniowy - 5.00 EUR
- pięciodniowy- 6.00 EUR
Bilety te dostępne są w wersji elektronicznej. Należy w tym celu zakupić kartę Ühiskaart i na nią załadować odpowiedni bilet.
Kartę kupić można w sieci R-Kiosków, na poczcie w punktach Informacji Turystycznej i innych. Jej koszt to 2.00 EUR. Ciekawostką jest to, że jedna karta (w przypadku zakupu biletów godzinnych) może być użyta przez max 6 osób. Kolejną ciekawostką jest to, że kartę można zwrócić i odzyskać nie tylko koszt jej zakupu ale również nie wykorzystane środki do 20.00 EUR wartości. Warunkiem jest to aby nie upłynęło więcej czasu niż 6 miesięcy od momentu aktywacji karty. W tym celu należy udać się do jednego z pięciu punktów w mieście.
• Biuro obsługi klientów Urzędu Miejskiego (Vabaduse väljak 7)
• T-pilet biuro obsługi Central Bus Station
• R-kioski na lotnisku, na stacji kolejowej Balti Jaam oraz w porcie pasażerskim.
Posiadacze kart Maestro, Visa lub Visa Electron z opcją płatności zbliżeniowych mają jeszcze bardziej ułatwione zadanie. Skanując kartę na pokładzie pojazdu system automatycznie obciąża kartę dostosowując najtańszą wersję (bilet godzinny lub jednodniowy).
Kolejną ciekawostką i zasadą niespotykaną chyba nigdzie indziej jest to, że dzieci w wieku szkolnym jak również pasażerowie podróżujący z dziećmi w wieku poniżej trzech lat, podróżują bezpłatnie bez konieczności posiadania dokumentów.
https://www.visittallinn.ee/eng/visitor/plan/getting-around/public-transport
Lotnisko położone jest bardzo blisko centrum miasta. W wygodny sposób dostać się tam można autobusem linii 2 lub tramwajem linii 4. Przejazd trwa zaledwie 15-20 minut.
Tallinn Card
Wzorem innych miast dla chętnych przygotowano kartę dającą możliwość nielimitowanego podróżowania środkami komunikacji miejskiej, wstęp do około 40 muzeów, galerii i zabytków, przejazd turystycznym autokarem z przewodnikiem i dostęp do kilku jeszcze innych atrakcji oraz zniżek na liczne usługi.
Karta występuje w trzech wersjach:
Normalny Młodzież 8-18 lat
24-godziny 26.00 EUR 15.00 EUR
48-godzin 39.00 EUR 20.00 EUR
72-godziny 47.00 EUR 24.00 EUR
Za dodatkową dopłatą karta może zostać rozszerzona do wersji Plus co daje możliwość korzystania z autobusów typu Hop-on Hop-off.
Dorosły posiadacz karty może ze sobą zabrać dwoje dzieci w wieku do 7 lat bez dodatkowej opłaty.
https://www.visittallinn.ee/eng/tallinncard
Parkowanie
Centrum miasta podzielone jest na strefy parkingowe. Najdroższe jest ścisłe centrum "Vanalinn" obejmujące Stare Miasto. Koszt parkowania przez jedną godzinę w tej strefie to 6.00 EUR. Strefa "Südalinn obejmuje śródmieście a koszt parkowania w tej strefie to 4.00 EUR za godzinę. Obie strefy otoczone są szerszą strefą "Kesklinn" (centrum miasta) w której za godzinę parkowania zapłacić trzeba 1.50 EUR. Płatne parkowanie w tej strefie obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 07:00-19:00. W soboty, niedzielę i podczas wakacji parkowanie za darmo.
Na ogólnodostępnych parkingach pierwsze 15 minut parkowania jest bezpłatne. Bilety na parking można kupić w automatach na ulicach lub online za pośrednictwem aplikacji PARGI.EE.
https://www.parkimine.ee/en/parking/tallinn
Camping
Kemping znajduje się na terenie Estonian Fairs Centre. Czynny jest od końca maja do połowy września.
http://www.tallinn-city-camping.ee/index_eng.php
Port pasażerski
W porcie pasażerskim zlokalizowane są dwa terminale. Terminal A obsługują firmy Viking Line, Eckerö Line, Moby SPL. Terminal D zarezerwowany jest dla Tallink. Najpopularniejszym kierunkiem są oczywiście Helsinki. Statki pływają również do Sztokcholmu, Petersburga do Mariehamn (Wyspy Alandzkie) i sezonowo do Rygi.
https://www.portoftallinn.com/map-of-harbour-area
Skansen Rocca al Mare
Na zachodnim krańcu miasta znajduje się nadmorska dzielnica Rocca al Mare. Na terenie dawnej posiadłości miejscowego barona zlokalizowane jest estoński skansen. Z różnych 
regionów kraju przeniesionych zostało dziesiątki budynków z których najstarsze pochodzą z XVIII wieku w tym farmy, młyny, szopy sieciowe, budynek wiejskiej szkoły, kaplica, remiza strażacka i wiele innych. Pracownicy muzeum ubrani są w ludowe stroje, prezentują nie tylko ubiory z dawnych czasów ale również to jak ludzie żyli i pracowali w przeszłości. Szczególnie warto jest odwiedzić skansen w Wielki Piątek, Wielkanoc lub Noc Świętojańską aby poznać lokalne zwyczaje i tradycje. Odwiedzający mogą kupić rękodzieło i spróbować tradycyjnych potraw serwowanych w wiejskiej karczmie.
Godziny otwarcia:
Maj - Wrzesień 10:00-20:00
Październik - Kwiecień 10:00-17:00
Ceny biletów:
Bilet normalny - 10.00 EUR
Dziecięcy - 7.00 EUR
Rodzinny - 20.00 EUR
W okresie zimowym obowiązują inne, niższe ceny biletów.
ZOO
Tallińskie Zoo jest domem dla ponad 11 000 zwierząt reprezentujących prawie 600 gatunków i podgatunków. Są tutaj afrykańskie olbrzymy (słonie i nosorożce), majestatyczne drapieżniki i wiele innych egzotycznych i zagrożonych gatunków. W Zoo odtworzono imponujący świat niedźwiedzi polarnych oraz małe zoo dla dzieci. Dumą tego miejsca jest jedna z najlepszych kolekcji kóz górskich i owiec na świecie.
Na teren ZOO prowadzą dwie bramy wejściowe: brama zachodnia (Ehitajate tee 150) i brama północna (Paldiski mnt 145). Po zamknięciu kasy biletowej można spacerować po zoo jeszcze przez kolejne dwie godziny.
Godziny otwarcia:
Listopad - Luty 9:00-15:00
Marzec - Kwiecień 9:00-17:00
Maj - Sierpień 9:00-18:00
Wrzesień - Październik 9:00-17:00
Ceny biletów
Bilet normalny - 5.00 EUR
Dziecięcy - 3.00 EUR
Rodzinny - 13.00 EUR
Dzieci do szóstego roku życia mają bezpłatny wstęp z osobą dorosłą, która kupiła bilet.
REFLEKSJE
Tallinn to prawdziwa perełka nie tylko wśród nadbałtyckich miast ale miast całej Europy. Widok doskonale zachowanych średniowiecznych murów obronnych najeżonych obronnymi basztami, barwne kamieniczki, imponujących rozmiarów kościoły, katedry, pałace i inne budowle zaspokoją gusta najbardziej wybrednych i z całą pewnością zrekompensują trudy podróży. Labiryntem malowniczych, ciasnych brukowanych uliczek można w nieskończoność spacerować i odkrywać urokliwe zakamarki, przenosząc się do odległych czasów średniowiecza, jednocześnie odkrywając jego hanzeatycką historię.
listopad 2019 (data umieszczenia artykułu)
