RYGA
Stolica Republiki Łotewskiej
- Historia
- Dzisiaj
- Ciekawostki
- Informacje praktyczne
- Refleksje
HISTORIA
Pierwsze osady rybackie w tym rejonie powstały najprawdopodobniej już w II wieku naszej ery. Liwowie, przez kolejne stulecia systematycznie rozwijali osadę położoną u ujścia Dźwiny. W XII wieku dotarli tu niemieccy kupcy, a za nimi podążył kościół. W 1198 roku w kronikach Henryka 
Łotysza, po raz pierwszy została wymieniona nazwa Ryga oraz to że w tym właśnie miejsc zabity został wysłannik papieża, biskup Berthold.
Samo pochodzenie nazwy nie jest jednoznaczne i może pochodzić od słowa ringi oznaczające zakole rzeki lub od średniowiecznego terminu riga czyli żyto.
Kolejny biskup, Alberta von Buxhövden przybyły z Bremy i przy wsparciu zakonu Kawalerów Mieczowych kontynuował dzieło chrystianizacji. Z jego inicjatywy w 1201 roku w Rydze powstało biskupstwo co uznaje się za datę powstania miasta. W 1207 roku rozpoczęto budowę murów miejskich. Król Niemiec, Filip Szwabski ustanowił tu księstwo Cesarstwa Niemieckiego, co zachęciło niemiecką szlachtę i kupców do osiadania się. Następowała silna germanizacja regionu. Po wybudowaniu portu i przystąpieniu w 1282 roku do Hanzy (związku miast północnej Europy wzajemnie wspierającego swoje interesy) Ryga stała się ważnym ośrodkiem handlowym i jednym z najważniejszych bałtyckich portów.
Obecność zakonu Kawalerów Mieczowych, który w 1237 roku połączył się z Zakonem Krzyżackim, doprowadziły do kilku buntów miejscowej ludności. Dwukrotnie spalono ryski zamek mordując jego załogę. Po raz pierwszy miało to miejsce w 1297 i później w 1484 roku.
28 listopada 1561 na mocy paktu wileńskiego kończącego wojnę o Inflanty Ryga wraz z częścią Łotwy stała się lennem Rzeczypospolitej. Po Unii Lubelskiej w 1569 trafiła pod wspólne panowanie Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego.
W 1582 roku po pokonaniu Iwana Groźnego król Stefan Batory uroczyście wjechał do miasta. W tym samym roku założył w nim pierwsze kolegium jezuickie. Miasto dynamicznie rozwijało się o czym może świadczyć wzrost z 8 do 24 liczby cechów rzemieślniczych. Otworzono pierwszą drukarnię, wzorowaną na słynnej drukarni hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu. W ryskiej mennicy bito polskie monety. W 1603 roku król Zygmunt III zezwolił miastu na zatrzymywanie połowy ceł.
W 1601 roku, czasie II wojny polsko-szwedzkiej, pod miastem wojska polskie rozbiły wojska szwedzkie. W 1605 roku we wsi Kircholm, oddalonej o 25 km od Rygi, wojska Rzeczypospolitej w słynnej bitwie pokonały przeważające siły szwedzkie, odnosząc jedno z większych zwycięstw bitewnych w historii polskiego oręża.
W czasie IV wojny polsko-szwedzkiej król Szwecji Gustaw II Adolf oblegał miasto. Rygi bronił garnizon składający się z 900 polskich żołnierzy oraz 3700 mieszczan. 25 września 1621 roku, po miesięcznym oblężeniu, Ryga skapitulowała. Na mocy rozejmu w Altmarku z 1629 roku Ryga pozostała pod panowaniem Szwedów. Pokój Oliwski kończący Potop Szwedzki zawarty w 1660 roku, nakazał Rzeczpospolitej przekazanie większość tych terenów Szwecji.
W 1710 roku po bitwie pod Połtawą miasto zdobyli Rosjanie. Pod ich władaniem Ryga pozostała aż do zakończenia I wojny światowej, czyli ponad 300 lat. W tym czasie miasto dalej się rozwijało, stając się (po Moskwie, Sankt Petersburgu i Warszawie) czwartym co do wielkości miastem imperium rosyjskiego oraz jego największym portem morskim. Zburzono fortyfikacje miejskie i rozpoczęto zakładanie bulwarów. W 1881 roku liczba mieszkańców liczyła już 170 tys.
W trakcie I wojny światowej, 3 września 1917 roku Ryga została zdobyta przez Niemców. Po jej zakończeniu Łotwa, 18 listopada 1918 roku proklamowała niepodległość, ale dopiero po podpisaniu traktatu pokojowego w 1920 roku Ryga stała się stolicą niepodległego państwa łotewskiego.
18 Marca 1921 roku podpisano tu ”traktat ryski”, kończący wojnę polsko-bolszewiską.
W 1940 roku do Rygi wkroczyły wojska rosyjskie. Łotwa została włączona do ZSRR.
1 lipca 1941 roku w wyniku operacji Barbarossa zajęta została przez Niemców. 13 października 1944 roku ponownie została zdobyta przez Armię Czerwoną i wcielona do ZSRR.
W marcu 1991 roku społeczeństwo Łotwy w referendum wybrało niepodległość i wyjście z ZSRR. Oficjalnie niezależność ogłosiła w sierpniu tegoż roku po czym Ryga znów została stolicą niepodległej Łotwy.
DZISIAJ
Ryga leży nad rzeką Dźwiną (drugą pod względem wielkości rzeką uchodząca do Bałtyku) w Zatoce Ryskiej. Jest największym miastem Łotwy i jednocześnie największym miastem republik nadbałtyckich. Zajmuje powierzchnię 307,17 km2, na której mieszka 641 423 ludzi co daje 2 274,1 os./km2 gęstości zaludnienia.
W wyniku intensywnej rusyfikacji z czasów ZSRR, rdzenni Łotysze stanowią mniejszość. Na ulicach, w komunikacji publicznej i w restauracjach powszechny jest język rosyjski. Znaczna część mieszkańców nie zna języka łotewskiego.
Jest głównym ośrodkiem gospodarczym i finansowym i kulturalnym kraju. W Rydze wypracowuje się połowę PKB Łotwy, stąd eksportuje się połowę wszystkich towarów i zatrudnia połowę siły roboczej kraju.
Korzystne położenie geograficzne Rygi umożliwiło jej stanie się ważnym ośrodkiem handlu i finansów. Te dwie gałęzie działalności gospodarczej według danych z 2013 roku gromadzą 20% wszystkich miejsc pracy w handlu i 17% w sferze finansowej. Innymi ważnymi gałęziami są: produkcja przemysłowa, transport, turystyka i branża informatyczna.
Uniwersytet Łotewski założony został w 1919 roku. Dzisiaj na 13 wydziałach uczy się około 28 tys. studentów. Uniwersytecka biblioteka ma status biblioteki narodowej. Od 1862 roku jest największą biblioteką naukową na Łotwie. Jej zbiory przekraczają 2 mln woluminów.
Międzynarodowe lotnisko w Rydze jest największym portem lotniczym w krajach bałtyckich i oferuje bezpośrednie loty do ponad 80 miejsc. Obsługiwana jest przez ponad 20 przewoźników. W 2014 roku lotnisko obsłużyło prawie 5 milion pasażerów. Przez port cargo przewinęło się około 33 tysięcy ton ładunków.
Freeport - port morski ma status wolnej strefy ekonomicznej i jest największym portem nad wschodnim wybrzeżem Bałtyku. Zajmuje powierzchnię 1962 ha i rozciąga się na długości 15 kilometrów wzdłuż obu brzegów Dźwiny. Basen portowy zajmuje 6348 ha. Głównie przeładowuje się w nim węgiel, produkty naftowe, drewno, nawozy i ładunki kontenerowe. 
Freeport w Rydze specjalizuje się w imporcie. Na początku lat 2000-ch towary przybywające do portu stanowiły łącznie 70% obrotu wszystkich łotewskich portów.
Riga Passenger terminal Ltd usytuowany w sąsiedztwie Pałacu Prezydenckiego i Starego Miasta obsługuje statki wycieczkowe, promy, jachty żaglowe oraz statki marynarki wojennej. Stałe połączenie promowe do Sztokholmu obsługiwane jest przez estońską firmę Tallink.
https://www.tallink.lv/find-a-cruise
W 2018 roku port został członkiem Cruise Lines International Association, największego globalnego związku armatorów wycieczkowców. Członkostwo w tej organizacji ułatwia współpracę między portem a największymi światowymi armatorami wycieczkowców, umożliwiając tym samym rozwój sektora wycieczkowego. Obecnie ponad 20 linii wycieczkowych zawija do portu i liczba ta stale rośnie. Chlubą portu jest przyjęcie Queen Elisabeth, brytyjskiego operatora Cunard Line mogącego pomieścić 2092 pasażerów.
CIEKAWOSTKI
W Rydze znajdują się trzy katedry. Rigas Doms pw. Najświętszej Marii Panny jest największą średniowieczną świątynią w tej części Europy. Od czasów reformacji służy ludności luterańskiej. Rolę katedry katolickiej pełni świątynia pw. św. Jakuba. Trzecia z ryskich katedr służy ludności prawosławnej. Sobór Narodzenia Pańskiego zbudowany przy Bulwarach Wolności powstał podczas carskiej okupacji tych obszarów.
Każdego dnia o godzinie 11:00 obok budynku kościoła św. Piotra na Starym Mieście gromadzą się chętni do wzięcia udziału w Riga Free Tour. Piesza wycieczka z przewodnikiem po Starym Mieście trwająca około 1,5 godzin, jest darmowa a właściwie co łaska. Przewodnicy pracują jedynie dla napiwków.
Kuchnia łotewska łączy wpływy litewskie i rosyjskie. Jak przystało na kraj nadbałtycki spożywa się tu dużo dań z ryb. Na stołach pojawia się łosoś, śledź, pstrąg, szprotki i inne podawane jako wędzone, duszone, marynowane, suszone i nadziewane. Ważnym składnikiem diety jest fasola i groch a do picia maślanka, kefir, zsiadłe mleko.
Słynny jest przepyszny jogurt chlebowy a łotewskie pieczywo razowe - rudzu maize jest prawdziwym przysmakiem.
Z całą pewnością warto spróbować tutejszych pelmieni (pierożków) ze słoniną, boczkiem, kapustą, twarogiem i nie wiadomo czym jeszcze. Dostaniemy je np. w samoobsługowym barze Pelmeni XL zlokalizowanym przy Kalku iela 7 na Starym Mieście. Do miseczek samemu nakłada się przysmaki, wybiera sosy i płaci według wagi.
Miejscowym przysmakiem są ciasteczka zwane niedźwiedzimi uszkami oraz pieczone jabłka z cynamonem podawane ze słodką śmietanką lub homogenizowanym serkiem.
Miejscowe piwo to Aldaris i Uzavas zadowoli smakoszy tego płynu. Poszukiwaczy miejscowych alkoholowych smaków przyciągnie z pewnością Riga Black Balsam. Ziołowy likier jest jedną z najbardziej popularnych pamiątek kupowanych w Rydze. Produkowany jest w trzech wersjach: czarny – 45% o ziołowym aromacie, czerwony – 40% o smaku owoców i fioletowy – 30% z czarnej porzeczki.
W 1752 roku po raz pierwszy wspomniano o nim w dokumentach. W 1789 roku podczas pobytu na Łotwie, rosyjska cesarzowa Ekaterina II zachorowała. Ryski aptekarz, Abraham Kunce przygotował dla niej napój oparty na ziołach i wódce według starego przepisu. Udało się wyleczyć bolesną kolkę carycy, która to w uznaniu jego mocy przyznała Abrahamowi przywilej produkcji tego trunku.
Budynek główny łotewskiego uniwersytetu zbudowany został w latach 1866-69. Schody prowadzące do wejścia podzielono na trzy części, przy czym środkowa przeznaczona była tylko dla wykładowców. Tradycja ta przetrwała od początku istnienia uczelni do dzisiaj. W 1928 roku architekt Kristaps Morbergs podarował uczelni osiem kamienic. Umowa darowizny zawierała warunek, że kamienice nigdy nie mogą zostać sprzedane i że będą wynajmowane a pozyskane w ten sposób fundusze przeznaczane będą na stypendia. Do dziś co roku otrzymuje je 50 najbardziej zdolnych studentów.
Łotwa posiadała niegdyś własną kolonią znajdującą się na karaibskiej wyspie Tobago będąc tym samym najmniejszym narodem posiadającym zamorskiego terytorium.
Urodzony w 1831 roku w Rydze w żydowskiej rodzinie, krawiec Jacob W. Davis wyemigrował do Ameryki. Uszył on tam pierwszą parę jeansów, które później dzięki finansowej pomocy Levi Straussa opatentował i uruchomił masową produkcję.
Wilhelm Friedrich Ostwald urodzony 2 września 1853 w Rydze chemik i filozof przyrody, profesor chemii na Politechnice Ryskiej i chemii fizycznej na Uniwersytecie w Lipsku jest jedynym łotewskim laureatem Nagrody Nobla, którą otrzymał w dziedzinie chemii w roku 1909.
Na Politechnice Ryskiej studiował Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej w latach 1926–39.
Aktor, reżyser, profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, poseł na Sejm X kadencji, Andrzej Łapicki urodził się 11 listopada 1924 w Rydze.
W 1989 roku Ryga wzięła udział w tworzeniu tzw. bałtyckiego łańcucha. Dwa miliony ludzi trzymając się za ręce, utworzyło 600 kilometrowej długości łańcuch łącząc Wilno z Tallinem.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
W mieście istnieją dwa główne węzły komunikacyjne. Dworzec kolejowy i znajdujący się obok dworzec autobusowy do którego docierają wszystkie autobusy międzymiastowe i międzynarodowe. Znajduje się tu przystanek dla autokarów Simple Express, Eurolines oraz Lux Express. Dworzec prowadzi przechowalnię bagażu co w dzisiejszych czasach jest ewenementem.
Komunikację miejską stanowi około 60 linii autobusowych, 8 linii tramwajowych oraz 17 linii trolejbusowych. Uzupełniają je minibusy, expressbusy oraz minibusy nocne.
Najprostszym sposobem nabycia biletu jest zakup tzwn. biletu papierowego u kierowcy. Ważny jest on tylko na podróż podczas której został kupiony. Jego koszt 2.00 EUR.
Dla osób planujących częstsze korzystanie z komunikacji miejskiej dobrym i tańszym rozwiązaniem jest zakupienie żółtego etalons umożliwiającego doładowanie określoną ilością biletów jednoprzejazdowych. Kartę kupić można w automatach biletowych, kioskach biur "Narvesen", "Latvia Post" oraz punktach sprzedaży biletów "Rigas satiksme". Istnieje możliwość podróżowania z jedną kartą przez dwie lub trzy osoby ale wymagane jest zakupienie stosownej karty grupowej. Kartę można doładować na 1,2,4,5,10,20 przejazdów. Bilet pojedynczy to koszt 1.15 EUR.
Żółtą kartę etalons doładować można również biletem godzinnym (z możliwością przesiadki) 2.30 EUR oraz biletami dobowymi. 24 godzinny - 5.00 EUR, 3 dniowy - 10.00 EUR, 5 dniowy - 15.00 EUR
Komunikację nocną obsługuje inna firma i normalne bilety nie są tam akceptowane.
Połączenie miasta z lotniskiem zapewnia autobus linii 22, minibus linii 241 oraz expressbus 322. Na wszystkie te środki transportu obowiązuje ten sam rodzaj biletu.
Do dyspozycji turystów w Rydze kursują autobusy typu Hop off- Hop on. Krążą one po zorganizowanych trzech trasach oznaczonych kolorami. Czerwonej - Stare Miasto, Niebieskiej - nowa Ryga i Pomarańczowej - trasa historyczna. Na każdym z 27 przystanków posiadacz biletu może dowolną ilość razy wysiadać i wsiadać do autobusu. Zakupiony bilet ważny jest przez 48 godzin od pierwszego użycia. Bilet normalny - 20.00 EUR, studenci oraz grupowy powyżej 4 osób - 15.00 EUR. Dzieci do 7 lat podróżują za darmo.
Wzorem innych miast w Rydze do dyspozycji turystów przygotowano specjalną kartę - Riga Card. Posiadacz karty może bez ograniczeń korzystać z komunikacji miejskiej, z autobusów Hop off - Hop on. Upoważnia ona do zakupu z 50% rabatem biletów wstępu do Centrum Art Noveau czy Museum of the History of Riga and Navigation oraz na punkt widokowy w kościele św. Piotra). Upoważnia również do skorzystania z wielu innych zniżek np. na rejs łodzią, wstęp do Zoo czy w wielu restauracjach.
Karta 24-godzinna - 25,00 EUR, 48-godzinna - 30,00 EUR, 72-godzinna - 35,00 EUR
https://www.liveriga.com/en/7854-riga-pass
Atrakcją turystyczną jest również rejs łodzią wzdłuż kanału, podczas którego podziwiać można Park Kronvalda, Wzgórze Bastionu (Bastejkalns), budynek Uniwersytetu, Łotewską Operę Narodową czy Rynek Główny. Później łodzie wypływają na rzekę Dźwinę z poziomu której podziwiać można widok wieży telewizyjnej zlokalizowanej na wyspie Zakusala, Ryski Zamek, Katedrę, Pałac Prezydencki oraz port pasażerski i jachtowy.
Flotę obsługują cztery łodzie. Najstarsza z nich Darling ma sto lat. Maria, Rebeka i Laima to repliki historycznych łodzi. Rejs trwa godzinę.
Port zlokalizowany jest w kanale, przy Radio iela 1, około 100 metrów od Litewskiej Opery Narodowej.
Bilet normalny - 18.00 EUR (z Riga Pass - 15.00 EUR), dzieci 7-16 lat - 9.00 EUR, do lat 6 podróżują za darmo.
REFLEKSJE
Najstarsza część Rygi - Starówka mimo toczących się wojen, dzisiaj wydaje się prawie nietknięta. Spacer brukowanymi uliczkami, otoczonymi średniowiecznymi kamienicami, gotyckimi kościołami oraz secesyjnymi, finezyjnie dekorowanymi budynkami pozwoli poczuć dawną atmosferę portowego miasta, które będąc członkiem Hanzy bogaciło się i dynamicznie rozwijało. Ryga z całą pewnością nie jest miejscem tylko do zaliczenia ale miejscem do którego chętnie się wraca i my tu jeszcze wrócimy.
kwiecień 2019 (data umieszczenia artykułu)
