Warszawa
Stolica Polski i województwa mazowieckiego. Największe miasto kraju.
- Historia
- Dzisiaj
- Ciekawostki
- Informacje praktyczne
- Refleksje
HISTORIA
Najstarsza osada powstała na terenie dzisiejszej stolicy to Bródno datowane na przełom IX i X wieku. Nazwa Warseuiensis, Varschewia pojawia się po raz pierwszy w XIV-wiecznych dokumentach. W kolejnych wiekach używana jest nazwa Warschoui, Warszewa, Warszowa. Pochodzenie tej nazwy kojarzone jest z 
popularnym staropolskim imieniem Warcisław, Wrocisław i używali go min. przedstawiciele rodu Rawów (Rawiczów), którzy byli właścicielami tego terenu. Powstała więc wieś odwołująca się w swojej nazwie do imienia jednego z nich. Wieś dynamicznie rozwijała się stając się ośrodkiem handlu i rybołówstwa. Około 1300 roku, na prawie chełmińskim nastąpiła lokacja miasta (Stara Warszawa). W 1408 roku lokowano Nową Warszawę. W 1413 roku Stara Warszawa stała się stolicą Księstwa Mazowieckiego. W marcu 1526 roku zmarł nie pozostawiając potomstwa ostatni książę mazowiecki Janusz III. Po tym zgodnie z prawem księstwo przeszło pod panowanie króla polskiego Zygmunta I Starego. Właściwa inkorporacja Mazowsza do Królestwa Polskiego dokonała się na sejmie w 1529 roku. Mazowsze stało się województwem i zostało formalnie przyłączone do Wielkopolski.
W 1569 roku podczas sejmu walnego w Lublinie podjęto decyzję o stałym odbywaniu sejmów walnych w Warszawie co znacznie ułatwiało komunikację między Krakowem i Wilnem, stolicami zjednoczonych państw. W 1573 roku na polach wsi Kamion pod Warszawą miała miejsce pierwsza wolna elekcja.
Za czasów Zygmunta III Wazy przeniesiono do Warszawy, do rozbudowanego w 1598 roku Zamku Królewskiego urząd marszałkowski, kanclerski i podskarbiński. Król Zygmunt III Waza na stałe zamieszkał w Zamku w po powrocie z kampanii smoleńskiej w 1611 roku, wtedy to Warszawa jako siedziba królewska, stała się oficjalną stolicą Polski.
Dalszy rozwój Warszawy przerwała wojna polsko-szwedzka. Po zniszczeniach wojennych z lat 1655–58 miasto odbudowano. Działania króla Jana III Sobieskiego doprowadziły do tego, że Warszawa stała się ważnym centrum artystycznym o europejskim zasięgu. Wzniesiono pałac w Wilanowie, rozbudowywano Zamek Królewski, powstawały pałace, kościoły, przybywało mieszkańców.
W 1740 roku Stanisław Konarski założył Collegium Nobilium. Bracia biskupi Józef Andrzej i Andrzej Stanisław Załuscy przekształcili wówczas jeden z największych księgozbiorów w Europie w bibliotekę publiczną . W 1767 roku powstał Teatr Narodowy, założono Szkołę Rycerską. W 1773 roku powołano Komisję Edukacji Narodowej. Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego zwołano w Warszawie Sejm Czteroletni. 3 maja 1791 roku uchwalono konstytucję Rzeczypospolitej.
Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej, w 1795 roku nastąpił III rozbiór Polski. Warszawę wcielono do Królestwa Prus. Oswobodzona została przez wojska Napoleona w 1806 roku, stając się siedzibą Księstwa Warszawskiego. Z kolei po klęsce Napoleona w wyniku decyzji podjętych podczas kongresu wiedeńskiego, Warszawa stała się stolicę Królestwa Kongresowego podlegającego rosyjskiemu carowi. Ważniejsze inwestycje zrealizowane w stolicy w tym czasie to Teatr Wielki, Pałac Staszica, Belweder oraz powołanie Uniwersytetu Warszawskiego.
W wyniku represji po upadku powstania 
listopadowego konfiskowano dobra, więziono, zsyłano na Syberię, zamknięto Uniwersytet. Wprowadzono przymusową rusyfikację, powstawały cerkwie prawosławne. W tym okresie Warszawa stała się ważnym węzłem kolejowym na przecięciu ważnych europejskich magistral kolejowych: Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, Warszawsko-Petersburskiej, Warszawsko-Terespolskiej oraz Nadwiślańskiej. W latach 1859–64 budowano pierwszy stalowy most na Wiśle. W 1881 roku uruchomiono pierwszą centralę telefoniczną, zaczęto budowę wodociągów i kanalizacji. Powstało Muzeum Narodowe. W 1897 roku Warszawa liczyła 626 tys. mieszkańców i była największym po Petersburgu i Moskwie miastem w Cesarstwie Rosyjskim.
Podczas I wojny światowej Warszawę zajęły wojska niemieckie pozostając w niej do listopada 1918 roku. Za rządów generalnego Hansa Hartwiga von Beselera do 11 483 ha ponad trzykrotnie powiększono powierzchnię administracyjną miasta.
Po wyzwoleniu 11 listopada 1918 roku Józef Piłsudski przejął władzę wojskową w Warszawie, później pełnię władz cywilnych a następnie naczelne dowództwo sił zbrojnych. Warszawa stała się stolicą II Rzeczypospolitej. Następował dynamiczny rozwój stolicy. Powstawały budynki administracyjne, osiedla mieszkaniowe, następował szybki rozwój infrastruktury.
W 1939 roku Warszawa liczyła już 1 mln 350 tys. mieszkańców. W czasie kampanii wrześniowej wiele obiektów w mieście zostało zbombardowanych. Warszawa poddała się 28 września. W mieście zapanował terror. Agresja okupanta skupiła się na ludności żydowskiej oraz na członkach ruchu oporu i ich rodzinach. Na początku wojny Warszawa była największym skupiskiem Żydów w Europie oraz drugim, po Nowym Jorku na świecie. Z mieszkających tu wtedy 359 827 Żydów prawie nikt nie ocalał. W listopadzie 1940 roku utworzono getto. W 1942 roku zaczęła się jego likwidacja, mieszkańców wywożono do obozu zagłady w Treblince. Wybuchło powstanie w wyniku którego pozostałych przy życiu mieszkańców wymordowano.
1 sierpnia 1944 roku w wyniku akcji "Burza" wybuchło powstanie warszawskie. Objęło ono całą lewobrzeżną Warszawę. W trwających 63 dni walkach zginęło 16 tys. powstańców i około 150 tys. cywilów.
Po kapitulacji powstania, Niemcy nakazali
opuszczenie miasta, a to co przetrwało systematycznie niszczyli. 14 września 1944 roku Armia Czerwona wraz z 1 Armią Wojska Polskiego wyzwoliły prawobrzeżną Warszawę. 17 stycznia 1945 wojska radzieckie i Ludowe Wojsko Polskie zajęły lewobrzeżną Warszawę, kończąc niemiecką okupację miasta. Szacuje się, że całkowitemu zniszczeniu uległo około 80% zabudowy miasta z czego około 30% podczas celowego wyburzania po upadku powstania. Całkowitej zagładzie uległo 782 z 957 zabytków architektury.
W grudniu 1944 Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskie obradujący w Lublinie, podjął mimo ogromnych zniszczeń jakie doznała Warszawa w czasie trwającej jeszcze wojny uchwałę o jej odbudowie. Warszawa ponownie miała stać się stolicą Polski oraz głównym centrum administracyjnym i politycznym kraju.
14 maja 1955 roku został podpisany Układ Warszawski. Powstał wtedy sojusz polityczno-wojskowy państw tzw. bloku wschodniego, który było odpowiedzią na militaryzację Niemiec Zachodnich i włączenie ich w strukturę NATO.
W 1973 roku przystąpiono do rekonstrukcji Zamku Królewskiego.
Od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim odbywały się obrady Okrągłego Stołu. Było to jedno z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski, które znacząco wpłynęło na upadek systemu komunistycznego i przemiany polityczne nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie.
DZISIAJ
Warszawa zajmując 517,24 km2 powierzchni jest największym polskim miastem. Liczba ludności zamieszkałej w granicach administracyjnych miasta wynosiła w styczniu 2017 roku 1 753 977. Stolica Polski stanowi główne miasto monocentrycznej aglomeracji warszawskiej. Liczba jej mieszkańców, zależnie od sposobu zdefiniowania jej granic, wynosi od 2,6 do 3 mln. Na obszarze aglomeracji znajduje się około 20 miast. Po uchwaleniu w 2002 roku tzw. ustawy warszawskiej, stolica Polski stała się jednolitą gminą miejską na prawach powiatu, która jest częścią województwa mazowieckiego składającą się z 18 dzielnic.
Warszawa jest ważnym ośrodkiem naukowym, 
kulturalnym, politycznym oraz gospodarczym. Jako stolica kraju jest siedzibą większości centralnych krajowych organów władzy, ministerstw, urzędów i instytucji centralnych. Znajdują się tutaj siedziby m.in. Prezydenta, Sejmu i Senatu, Rady Ministrów oraz Narodowego Banku Polskiego.
Warszawa jest siedzibą agencji Frontex odpowiedzialnej za bezpieczeństwo granic zewnętrznych Unii Europejskiej oraz Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR), agendy OBWE.
Warszawski Okręg Przemysłowy powstały w latach 1870-1913 jest drugim okręgiem przemysłowym w Polsce. Dzisiaj dominujące gałęzie przemysłu to: elektrotechnika precyzyjna, transport, chemiczna, kosmetyczna, materiałów budowlanych, spożywcza, poligraficzna, metalurgiczna, maszynowa i odzieżowa.
W granicach miasta Wisła ma 28 km długości. Szerokość koryta waha się od 1000 m, zwężając się w pobliżu mostu Śląsko-Dąbrowskiego do 350 m. Oba brzegi rzeki spina 10 mostów: 8 drogowych i 2 kolejowe. W 2017 rozpoczęła się budowa mostu – Południowego.
Warszawa jest największym w Polsce węzłem komunikacyjnym w zakresie pasażerskiego ruchu samochodowego, kolejowego i lotniczego.
Pierwszą linię kolejową w Warszawie otwarto w 1845 roku (Kolej Warszawsko-Wiedeńska). Dzisiaj w mieście znajduje się 6 dużych dworców kolejowych oraz ponad 40 mniejszych stacji i przystanków osobowych, z których korzystają pociągi Szybkiej Kolei Miejskiej i Kolei Mazowieckich.
Budowę metra rozpoczęto 15 kwietnia 1983 roku. Pierwszy odcinek otwarty został 7 kwietnia 1995 roku, a budowę całej pierwszej linii o długości 23,1 km, z 21 stacjami, zakończono 25 października 2008 roku. We wrześniu 2010 roku rozpoczęła się budowa II linii (docelowo 31 km, 28 stacji), której odcinek centralny został uruchomiony 8 marca 2015 roku. W każdym dniu roboczym z metra korzysta około 500 tys. pasażerów
Lotnisko Chopina jest największym portem lotniczym w Polsce pod względem obsługiwanych pasażerów i wykonywanych operacji lotniczych. Składa się z dwóch terminali pasażerskich oraz towarowego (cargo) i wojskowego portu lotniczego. W 2016 obsłużyło 12,8 mln pasażerów, tj. 37,6% wszystkich pasażerów w krajowym i międzynarodowym ruchu lotniczym.
Drugim lotniskiem obsługującym aglomerację 
warszawską jest port lotniczy Warszawa/Modlin. Zlokalizowany jest 36 km na północny zachód od centrum stolicy. Lotnisko rozpoczęło działalność w lipcu 2012 roku. Aktualnie korzysta z niego jeden przewoźnik, irlandzki Ryanair.
W Warszawie funkcjonuje około 30 stałych teatrów. Wśród nich największymi są Teatr Narodowy (założony w 1765 roku) oraz Teatr Wielki – Opera Narodowa (założona w 1778 roku). Działa Filharmonia Narodowa.
Pierwsze muzeum na terenie obecnej Warszawy zostało otwarte w sierpniu 1805 przez Stanisława Kostkę Potockiego w Pałacu w Wilanowie. Było to drugie muzeum na ziemiach polskich (po otwartym w 1801 roku muzeum w Puławach. Dzisiaj najbardziej znaczącymi muzeami w Warszawie jest Muzeum Narodowe, Zamek Królewski, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Muzeum Warszawy, Łazienki Królewskie, Muzeum Powstania Warszawskiego oraz Muzeum Historii Żydów Polskich. W 2010, z okazji Roku Chopinowskiego, zwiedzającym udostępniono zmodernizowane Muzeum Fryderyka Chopina.
Z pośród wielu działających galerii wyróżnić
należy galerię Zachęta oraz Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.
W mieście odbywa się wiele prestiżowych festiwali muzycznych. Największe z nich to: Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, Jazz Jamboree, Warsaw Summer Jazz Days, Międzynarodowy Konkurs Wokalny im. Stanisława Moniuszki, Festiwal Mozartowski, Festiwal Muzyki Dawnej
Stare Miasto w Warszawie zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1980 roku i był to 30 wpis na tą prestiżową listę. W 2016 Warszawę odwiedziło 9,6 mln turystów.
CIEKAWOSTKI
Warszawa jest drugim (po Lwowie) polskim miastem wyróżnionym Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Została także wyróżniona Orderem Krzyża Grunwaldu I klasy, Krzyżem Niepodległości z mieczami i Warszawskim Krzyżem Powstańczym.
Warszawa jest jedyną stolicą w Europie graniczącą bezpośrednio z parkiem narodowym i częściowo stanowiącą jego strefę ochronną. Na północny zachód od miasta rozciąga się Puszcza Kampinoska. Większość jej terenów zajmuje Kampinoski Park Narodowy, stanowiący od 2000 roku rezerwat biosfery UNESCO.
W obrębie miasta znajduje się kilkanaście 
kompleksów leśnych, obejmujących powierzchnię ponad 7200 ha, co stanowi prawie 14% powierzchni miasta.
Największym naturalnym zbiornikiem wodnym w Warszawie jest Jeziorko Czerniakowskie, mające status rezerwatu przyrody. Zajmuje powierzchnię 19,5 ha.
Najwyższym budynkiem stolicy, mierzącym 237 m (z iglicą), jest Pałac Kultury i Nauki. Dwa kolejne na tej liście to Warsaw Spire (220 m) i Warsaw Trade Tower (208 m).
W 1956 rozpoczęła się seria samobójczych skoków z tarasu widokowego Pałacu Kultury na 30 piętrze, na wysokości 114 metrów – najpierw skoczył Francuz, po nim jeszcze siedmiu Polaków. Po tych incydentach zdecydowano się na założenie krat na tarasie.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
System transportu miejskiego w Warszawie składa się z linii autobusowych, tramwajowych, metra oraz Szybkiej Kolei Miejskiej. Wszystkie linie koordynowane są przez Zarząd Transportu Miejskiego, który zarządza około 250 liniami autobusowymi, dwoma liniami metra, około 25 liniami tramwajowym, których sieć liczy ponad 130 km torów. Obszar obsługiwany przez komunikację miejską podzielony jest na dwie strefy biletowe - 1 oraz 2. Granicę między strefami wyznaczają przystanki graniczne.
Do przejazdów środkami komunikacji miejskiej uprawniają bilety z paskiem magnetycznym, Warszawska Karta Miejska oraz bilet zakupiony za pośrednictwem aplikacji dostarczonych przez firmy: moBilet, mPay, SkyCash i jakdojade.pl. Istnieje możliwość zakupienia biletów czasowych do 20 minut, jednorazowych przesiadkowych do 75 lub 90 minut, dobowych, 3-dniowych, weekendowych, grupowych, 30 i 90 dniowych.
Centrum Warszawy objęte jest strefą płatnego
parkowania. Obowiązuje ona od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-18.00. W soboty, niedziele i dni świąteczne parkowanie jest bezpłatne.
Opłaty można dokonać również przy użyciu telefonu komórkowego używając system mobiPARKING lub Warszawskiej Karty Miejskiej.
W 2017 łączna długość szlaków rowerowych w Warszawie wynosiła 535 km. W 2012 uruchomiono system roweru publicznego Veturilo, który szybko stał się jednym z największych systemów rowerów miejskich w Europie. Jest dobrym uzupełnieniem komunikacji miejskiej w Warszawie. Rowerzyści Veturilo mają do dyspozycji 366 stacji i 5 292 rowerów. Wypożyczalnie działają od początku marca do końca listopada, 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu. Aby wypożyczyć rower należy zarejestrować się na stronie lub dokonać tego za pomocą aplikacji. Pierwsze 20 minut jazdy zawsze jest darmowe. Do 60 minut -1 zł, druga godzina - 3 zł, trzecia godzina - 5 zł, czwarta i każda następna godzina - 7 zł.
REFLEKSJE
Zachwycaliśmy się wspaniałą panoramą miasta rozpościerająca się z Pałacu Kultury. Wędrując ulicami miasta podziwialiśmy piękne pałace, kościoły, fasady kamienic, pomniki, parki. Chłonęliśmy uroki Starego i Nowego Miasta. Ale przecież dzisiaj piękna Warszawa kilkukrotnie padała ofiarą pożarów, wielokrotnie była grabiona i dewastowana przez wojska szwedzkie, brandenburskie, niemieckie i rosyjskie. Była świadkiem zaborów, powstań narodowych, i wydarzeń I wojny światowej. Nie tak dawno przecież toczyła się tutaj straszliwa II wojna światowa, kampania wrześniowa, ruch oporu, prześladowania, powstanie w gettcie, powstanie warszawskie, codziennie ginęli ludzie. Niemal wszystko zostało doszczętnie zniszczone, spalone, zrównane z ziemią. Już w kilka lat po tym jak i za każdym poprzednim razem większość budynków, ogromnym wysiłkiem całego narodu została odbudowana. Dzięki determinacji wielu ludzi dzisiaj możemy cieszyć wspaniałą, wciąć rozwijającą się i piękniejącą stolicą Polski.
maj 2018 (data umieszczenia artykułu)
