Stolice-Europy
Stolice-EuropyStolice-Europy
235669
DzisiajDzisiaj106
WczorajWczoraj159


W miarę postępu prac umieszczać będziemy opisy naszych wypraw do kolejnych stolic. W przygotowaniu Sarajewo.

Budapeszt - Mátyás Templom (Kościół Macieja)

Kościół oficjalnie nosi wezwanie Najświętszej Maryi Panny. Zwany jest popularnie kościołem Macieja (od króla Macieja Korwina, który właśnie tutaj dwukrotnie brał ślub. W 1461 roku z Katarzyną Podjebrád, a w 1476 roku z księżniczką aragońską Beatrix. Nazywany jest też Budavári Koronázó Főtemplom (Budzińska Świątynia Koronacyjna). Ostatnia z nich miała tu miejsce 30 grudnia 1916 roku. Koronowano wtedy Karola IV Habsburga i jego żonę, Zytę Parmeńską. Pamiątki związane z tą ceremonią (m.in. fotele, na których zasiadała królewska para) podziwiać można nad zakrystią.

 

Pierwsze wiarygodne wzmianki o istnieniu stałego miejsca kultu maryjnego na Wzgórzu Zamkowym pochodzą z 1247 roku. W 1250 roku pod nadzorem Cystersów zaczęto wznosić świątynię. Roboty wykończeniowe trwały do 1270 roku. Powstałą budowlę z wyraźnym wpływem gotyku z północnej Francji oraz Niemiec ówczesny monarcha przekazał zakonowi Dominikanek urzędujących na pobliskiej Wyspie Małgorzaty.

 

Znaczenie kościoła systematycznie rosło. W 1301 roku, po wygaśnięciu dynastii Árpádów, madziarska szlachta przyjęła w świątyni pretendenta do tronu, czeskiego króla Wacława. Ciekawe wydarzenia miały miejsce rok później, kiedy to Budzinianie wyklęli z ambony samego papieża. W roku 1309 w świątyni odbyła się pierwsza oficjalna ceremonia koronacji Karola Roberta na władcę Węgier.

 

W 1384 roku doszło do katastrofy, podczas mszy świętej zawaliła się wieża. W okresie 1402-33 wzniesiono kaplicę poświęconą rodzinie palatyna Miklósa Gary (obecnie kaplica św. Stefana), wydłużono prezbiterium nadając mu jednocześnie obecny, ortogonalny kształt. Począwszy od 1424 roku kościół już oficjalnie pełnił rolę świątyni królewskiej. Zygmunt Luksemburczyk wprowadził zwyczaj dekorowania jego wnętrz zdobycznymi chorągwiami z pól bitewnych.

 

Okres panowania króla Macieja Korwina to okres dalszej rozbudowy świątyni. Za jego inicjatywą dobudowano oddzielne oratorium królewskie, które zostało jednak zniszczone podczas okupacji tureckiej oraz odtworzono zawaloną stulecie wcześniej dzwonnicę południową.

 

Po zajęciu Budy przez Turków w 1541 roku, kościół NMP, podobnie jak inne świątynie w mieście, przekształcony został w meczet. Szczęśliwie wcześniej wszystkie kosztowności tu zgromadzone wywiezione zostały do Bratysławy. Ołtarze, ambony, nieliczne obrazy i rzeźby wyrzucono, część kaplic zamurowano, a część zburzono by uzyskać potrzebny do tego budulec. W 1686 roku po 145 latach tureckiego panowania, chrześcijańska armia powołana do życia i finansowanej przez papieża Innocentego XI, zbliżyła się do Budy. 2 września w wyniku eksplozji w pobliżu świątyni zawaliła się jedna ze ścian zasłaniających dawne chrześcijańskie kaplice. Modlący się w meczecie Turcy ujrzeli posąg wotywny Maryi, podarowany parafii w 1515 roku przez króla Władysława Jagiellończyka. Odczytali to jako zapowiedź nieuchronnej klęski, po czym ich duch walki osłabł do tego stopnia, iż jeszcze tego samego dnia wyzwoleńcze wojska zajęły wzgórze. Wydarzenie to określa się "Cudem Oblężenia". Później kościół przekazany został zakonowi Jezuitów, którzy to dzielnie przystąpili do odbudowy. Cebulasta kopuła zwieńczyła zrekonstruowaną dzwonnicę Macieja. W miejscu zburzonego oratorium powstał nowy rząd kaplic. Dobudowano trzypiętrowe gimnazjum i seminarium duchowne. Stworzono nową zakrystię. Zamontowano pierwszy zegar.

 

W 1723 roku wybuchł pożar, który strawił część wnętrz, zniszczył dzwony i zwieńczenie wieży południowej. W 1748 roku piorun uderzył w barokowy ołtarz. Ogień strawił wystrój wewnętrzny oraz cały drewniany dach. Odbudowa trwała 20 lat. Na wieży zawieszono ważący 800 kg dzwon, zamontowano nowe organy, a dach pokryto dachówką.

 

W 1773 roku rozwiązano zakon Jezuitów a świątynia przeszła na własność władz Budy. Na mocy decyzji cesarza Józefa II, wszystkie precjoza, kosztowności i dzieła sztuki należące do zgromadzenia zostały wystawione na aukcji.

 

8 czerwca 1867 roku, prymas kardynał János Simor oficjalnie koronował w świątyni Franciszka Józefa i jego małżonkę Elżbietę na władców Węgier. Pięć lat później z rozkazu samego cesarza, rozpoczęła się gruntowna rekonstrukcja przybytku. Starano się przywrócić gotycki układ całej budowli, pozbywając się barokowych elementów. Najbliższe budynki zostały zburzone, aby podobnie jak miało to miejsce w XIII wieku, świątynia stała na placu samotnie. Prace rekonstrukcyjne udało zakończyć się w 1896 roku, tuż przed rozpoczęciem obchodów tysiąclecia państwa węgierskiego.

 

W czasie II Wojny Światowej, podczas oblężenia miasta kościół mocno ucierpiał. Spłonął dach, część ścian zawaliła się. Niemieckie wojska używały wnętrz jako kuchni polowej, a zdobyczna Armia Czerwona jako stajnię i latrynę. Zaraz po wojnie ruiny zabezpieczono, a w 1951 roku rozpoczęto odbudowę. Prace budowlane sfinansowało państwo. W 1960 roku zakończono rekonstrukcję ścian zewnętrznych, a dziesięć lat później wnętrza.

 

Dzięki determinacji wielu ludzi zaangażowanych od pokoleń w ratowanie świątyni, podziwiać możemy dzisiaj jedną z najpiękniejszych budowli w Budapeszcie. Południową ścianę świątyni zdobią potężne, witrażowe okna, bogato zdobiony kamiennymi detalami system przypór oraz barwny, mozaikowy dach. Doskonale widać gotycką dzwonnicę, której dwie pierwsze kondygnacje bazujące na planie kwadratu, pochodzą z XIII wieku. Ponad nimi z polecenia króla Macieja Korwina w 1470 roku nadbudowano trzy kolejne na planie ośmiokąta. Wiszą w niej dzwony a największy z nich ważący 3,2 tony usłyszeć można codziennie o godzinie 12.00.

 

Fasadę zachodnią zdobi skomplikowana rozeta, umieszczona nad portalem wejściowym do kościoła. Pod nią znajdują się drewniane wrota głównego wejścia otoczone bogatą ornamentyką. Do wnętrza kościoła prowadzi boczne wejście prowadzące do nawy bocznej.

 

Ściany wewnątrz świątyni rozświetlone światłem wpadającym przez przepiękne witraże umieszczone na słonecznej ścianie południowej, zdobione są bardzo bogatymi malowidłami. Nawiązują one do średniowiecznych dekoracji kościoła, gdy wewnętrzne mury zdobione były zarówno wizerunkami świętych, jak i freskami przypominających wzorzyste kobierce i arrasy. Witraże wykonano w pracowni Ede Kratzmanna. Przedstawiają wizerunki królów św. Stefana i Béli IV, świętych Małgorzaty i Elżbiety z domu Árpádów oraz sceny z życia patronki kościoła - Marii Panny. Nawę główną zdobią chorągwie przytwierdzone do głównych kolumn podtrzymujących sklepienie. Przywiezione zostały w darze cesarzowi Franciszkowi Józefowi przez reprezentantów podległych mu ziem.

 

 

Główny ołtarz to dzieło F. Schuleka. Nad tabernakulum znajdują się dwa obrazy ukazujące epizody z życia Maryi - wizytę w kościele w Jerozolimie oraz zstąpienie Ducha Świętego w Zielone Świątki. Nad ołtarzem umieszczono zaś figurę Przenajświętszej Panienki Patronki Węgier, która 15 sierpnia 2000 roku, za pozwoleniem i z błogosławieństwem papieża Jana Pawła II, ozdobiona została kopią świętej węgierskiej korony królewskiej.

 

Po lewej stronie ołtarza znajduje się Szent László kápolna (Kaplica św. Władysława). Zdobią ją naścienne freski autorstwa Károlya Lotza i obrazują sceny z życia rycerza i króla, władającego państwem węgierskim w latach 1077-95. Obok kaplicy znajdują się wąskie, kamienne schodki, które prowadzą wprost do oratorium. Zaprojektowane zostały specjalnie dla królewskiej pary jeszcze przez pierwszego projektanta. Na balkonie umieszczono oryginalne krzesła tronowe, wykorzystane podczas koronacji w 1916 roku.

 

Wejście do krypty znajduje się po prawej stronie ołtarza głównego. Pochowani są w niej członkowie arystokratycznej rodziny Zichy. Wstęp do niej przeznaczony jest wyłącznie dla wiernych, którzy przybywają tutaj z myślą o modlitwie.

 

Po środku północnej nawy znajduje się Szentháromság kápolna (Kaplica św. Trójcy), zbudowana w 1898 roku. Znajduje się tutaj zadaszony sarkofag w którym spoczywają szczątki króla Béli III u jego małżonki Anny Chatîllon z Antiochii.

 

Kolejna to Szent Imre kápolna (Kaplica św. Emeryka) upamiętnia postać syna pierwszego władcy Węgier św. Stefana i królowej Gizeli.

 

W północno-zachodniej części świątyni umiejscowiona jest wieża a u jej postawy stoi neoromańska chrzcielnica. W tym miejscu świątyni zachowały się najstarsze oryginalne elementy architektoniczne z jej wystroju. Głowice dwóch niższych kolumn datowane są na rok 1260. Zdobiące je płaskorzeźby przedstawiają mnichów czytających uczone księgi oraz demoniczne, walczące ze sobą bestie. Są to najstarsze dzieła sztuki rzeźbiarskiej w Budapeszcie, jakie do dziś pozostają w miejscu pierwotnego usytuowania.

 

W południowo-zachodniej części kościoła z kutą bramą znajduje się Loretói kápolna (Kaplica Loretańska). Od 1891 roku w kaplicy stoi posąg Maryi, z którym legenda kojarzy go z "cudem oblężenia" Budy.

Z kaplicą sąsiaduje gotycka Brama Maryjna wzniesiona z inicjatywy króla Ludwika Wielkiego w 1370 roku.

 

W północnej, dwukondygnacyjnej nawie bocznej usytuowana jest Szent István kápolna (Kaplica św. Stefana). Podobno stworzona była z myślą umieszczenia w niej relikwii, zasuszonej dłoni króla Stefana I. Z rozkazu cesarzowej Marii Teresy ta jednak trafiła na zamek w Budzie i pozostała tam aż do 1945 roku, by ostatecznie trafić do Katedry św. Stefana. Mimo tego umieszczono tu inne relikwie. Jest wśród nich stopa św. Jana ofiarowana królowi Maciejowi przez patriarchę Aleksandrii.

 

Z oratorium królewskim sąsiaduje Máltai Lovagterem kápolna (Kaplica Kawalerów Maltańskich). Znajdują się tutaj najcenniejsze zabytki z całej świątyni a są nimi: neoromański ołtarz z XV wieku, sprowadzony z miejscowości Felsőerdőfalva, oraz pochodząca z tego samego okresu figura Madonny Budzińskiej.

 

W 1907 roku cesarz Franciszek Józef, w 40-stą rocznicę swojej koronacji, podarował kościołowi nowe organy. Wykonano je w zakładzie Rieger w Jägerndorfie na podstawie planów mistrza Viktora Sugára. Powstał instrument wyposażony w 4 manuały i 77 rejestrów. Piszczałki ostatniego z manuałów zainstalowano w attyce kościoła i ich dźwięk rozprowadzany był po całej świątyni za pośrednictwem drewnianej, długiej na 14 metrów rury. W 1930 roku instrument rozbudowano do 85 rejestrów. Zlikwidowano również rurę rozprowadzającą dźwięk. Instrument ucierpiał w czasie II Wojny Światowej ale mimo naprawy nigdy nie odzyskał swojego pierwotnego brzmienia. W 1979 roku aby zaspokoić wymagania orkiestry i chóru zdecydowano się ponownie przebudować instrument. W zakładzie Rieger-Kloss w Czechach zamówiono nowe organy ale zdecydowano się wykorzystać część piszczałek ze starego instrumentu. W 1984 roku uroczyście poświęcono nowe organy, z 5 manuałami i 85 rejestrami i 8-liniowym setzerem co daje łącznie ponad 7000 piszczałek. Wkrótce przy kaplicy króla Béli zamontowano również mniejsze organy. Przy kościele działa najstarsza w kraju orkiestra działająca nieprzerwanie od 1688 roku. W każdą niedzielę orkiestra oraz chór biorą udział w mszy świętej o godzinie 10.00.

 

19 sierpnia 1991 roku kościół odwiedził papież Jan Paweł II.

 

 

Polish Czech English French German Italian Portuguese Russian Spanish

«
»
NBP
2024-03-29
USD
3.9886
-0.49%
EUR
4.3009
-0.42%
CHF
4.4250
0.05%
GBP
5.0300
-0.34%
NBP
2024-03-28
USD
4.0081
0.56%
EUR
4.3191
0.09%
CHF
4.4228
0.48%
GBP
5.0474
0.29%
NBP
2024-03-27
USD
3.9857
0.39%
EUR
4.3153
0.14%
CHF
4.4018
-0.07%
GBP
5.0327
0.17%
NBP
2024-03-26
USD
3.9704
-0.32%
EUR
4.3093
0.00%
CHF
4.4047
-0.73%
GBP
5.0243
-0.01%
NBP
2024-03-25
USD
3.9833
-0.24%
EUR
4.3091
-0.22%
CHF
4.4371
0.08%
GBP
5.0246
-0.02%

Stolice-Europy
Polityka prywatnosci