DZIEŃ DRUGI
Trasa piesza o łącznej długości 5.8 km
początek - Piazza del Popolo (Plac Wszystkich Ludzi)
koniec - Castel Sant’Angelo (Zamek św. Anioła)
A. Piazza del Popolo (Plac Wszystkich Ludzi)
- Basilica di Santa Maria del Popolo (Bazylika Najświętszej Maryi Panny Wszystkich Ludzi)
B. Parc Villa Borghese (Park Villa Borghese)
C. Piazza di Spagna (Plac Hiszpański)
E. Piazza Colonna (Plac Kolumny)
- Bazylika Santa Maria sopra Minerva (Bazylika Najświętszej Maryi Panny powyżej Minerwy)
G. Campo de’ Fiori (Plac Flory)
H. Museo di Roma (Muzeum Miasta Rzymu)
I. Piazza Navona (Plac Navona)
- Sant'Agnese in Agone (Kościół św. Agnieszki w Agone)
J. Castel Sant’Angelo (Zamek św. Anioła)
A. (0.0 km) Piazza del Popolo
(Plac Wszystkich Ludzi)
Dawno temu podróżnicy i pielgrzymi przybywający z Polski i północy kontynentu wkraczali do miasta przez okazałą Porta Flaminia i wchodzili na Piazza del Popolo. Porta Flaminia powstała w III n.e. jako część Murów Aureliańskich. Jej renesansową wersję z herbami Medyceuszów zaprojektował w 1560 roku Vignola. W 1655 roku na powitanie ex-królowej Szwecji Krystyny, która po swoim nawróceniu na katolicyzm wybrała Rzym jako miejsce „wygnania”, Bernini dobudował ślimacznice i dodał herb papieża Aleksandra VII, przyjaciela i opiekuna Krystyny.
Od tego miejsca zaczynają się starożytne Pola Marsowe oraz papieskie Wieczne Miasto z charakterystycznym trójzębem malowniczych ulic: via del Corso, Via Babuino, Via della Ripetta. Początek centralnej ulicy Via del Corso wyznaczają dwa identycznie wyglądające kościoły. Zostały one zaprojektowane przez Rainaldiego, a wzniesione przez Berniniego. Wystarczy jednak spojrzeć dokładniej, by stwierdzić, że choć fasady świątyń są podobne, inaczej wyglądają ich kopuły. Kościół Santa Maria dei Miracoli, stojący po prawej stronie, wieńczy kopuła o podstawie ośmiokąta, a kościół Santa Maria dei Montesanto, o podstawie dwunastokąta. Oba kościoły eksponują wizerunki Madonny uznawane za cudowne.
Pośrodku placu stoi 24-metrowej wysokości obelisk egipski z II wieku p.n.e., sprowadzony za panowania cesarza Oktawiana Augusta dla przyozdobienia Circus Maximus w 10 roku p.n.e. Za panowania Sykstusa V, wielkiego miłośnika obelisków. W to miejsce przeniósł go w 1589 roku ówczesny miejski urbanista, Domenico Fontana. W latach 1811-22 plac przebudowano według projektu znakomitego architekta neoklasycystycznego Giuseppe Valadiera. Zamknięto go dwoma półkolistymi murkami, tworząc trybunę na przyległym wzgórzu Pincio. Podstawę obelisku ozdobiono dwiema okazałymi misami i czterema marmurowymi posągami lwów.
Przez lata plac był miejscem publicznych egzekucji, a ostatnią wykonano w 1826 roku.
- Basilica di Santa Maria del Popolo
(Bazylika NMP Wszystkich Ludzi)
Na miejscu antycznego grobowca w 1099 roku papież Paschalis II nakazał wzniesienie kaplicy ku czci Matki Boskiej. Jak głosi legenda było to miejsce ostatniego spoczynku cesarza Nerona. W 1227 roku na miejscu kapliczki powstał kościół zbudowany na zlecenie papieża Grzegorza IX. Budowla ta powstała dzięki datkom rzymskiego ludu (stąd też jego nazwa) w dowód wdzięczności dla Maryi za wyzwolenie Grobu Świętego w Jerozolimie. Niektóre źródła mówią, że pochodzi od łacińskiego słowa populus, czyli "topola" i nawiązuje do drzewa znajdującego się w pobliżu. Podczas pontyfikatu papieża Sykstusa IV w 1478 roku kościół został przebudowany w stylu renesansowym.
Kościół zbudowany na planie krzyża łacińskiego podzielono na trzy nawy. Znajduje się tutaj najstarszy witraż w Rzymie, złożony przez francuskiego artystę Guillaume de Marcillat. Po prawej stronie od wejścia znajduje się m.in. kaplica Cibo, uważana za jedną z najpiękniejszych kaplic w Rzymie. W ołtarzu znajduje się obraz Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej pędzla Carlo Maratta. W jednej z kaplic lewej nawy znajdują się jedne z najcenniejszych skarbów kościoła, a są nimi obrazy Caravaggia „Ukrzyżowanie świętego Piotra” i „Nawrócenie Świętego Pawła”. Po tej stronie świątyni znajduje się też jedno z najpiękniejszych miejsc w świątyni, a jest to bez wątpienia kaplica Chigi zbudowana w 1516 roku. Zaprojektowana został przez Rafaela dla zamożnego bankiera ze Sieny Agostina Chigi. Znajdują się tu piękne rzeźby Berniniego i Lorenzetto.
W ołtarzu głównym znajduje się cudowny obraz Najświętszej Maryi Panny namalowany, jak głosi legenda, przez św. Łukasza. Za ołtarzem umiejscowiony jest chór zakonny ozdobiony freskami Pinturicchiego.
Ciekawostką jest, że w przylegającym do kościoła klasztorze Augustianów mieszkał w czasie swego pobytu w Rzymie Marcin Luter. Wizyta w Wiecznym Mieście, a zwłaszcza zetknięcie ze świeckim i pełnym przepychu życiem dostojników Kościoła, ugruntowały w przyszłym reformatorze przekonanie o konieczności głębokiej odnowy chrześcijaństwa.
We wnętrzu świątyni rozgrywa się jedna z głównych scen bestselleru Dana Browna „Anioły i demony„.
Z tej racji, że jest to kościół tytularny należący do diecezji rzymskiej, został przydzielany przez papieża kardynałowi. Obecnie jest to kościół arcybiskupa metropolity krakowskiego Stanisława Dziwisza. W ten sposób kardynał stał się rzymskim proboszczem, członkiem Świętego Kościoła Rzymskiego.
Godziny otwarcia:
Poniedziałek - Sobota 07:00-12:00 i 16:00-19:00
Niedziela 07:30-13:30 i 16:30-19:30
Wstęp wolny
B. (0.9 km) Parc Villa Borghese
Park Villa Borghese)
W 1605 roku dla kardynała Scipione Borghese, kuzyna papieża Pawła V został założony ogród. Obsadzony został 400 piniami między którymi umieszczono rzeźby Pietra Berniniego oraz fontanny Giovanniego. W 1901 roku ogród stał się własnością państwa włoskiego.
Dziś jest najpiękniejszym parkiem w centrum Rzymu. Pełen jest wąskich alejek i romantycznych zaułków. Na całym terenie rozmieszczone są urokliwe fontanny i posągi. Warto przede wszystkim zwrócić uwagę na XVII-wieczną Fontannę Oscure usytuowaną przy Viale del Museo, XVIII-wieczne fontanny Pupazzi i Cavalli Marini przy Viale dei Pupazzi, świątynię Diany położoną na końcu Piazza di Siena czy też świątynię Eskulapa na Giardino del lago. Znajdją się tutaj malownicze świątynie stylizowane na ruiny, oraz kopie innych zabytków (np. Łuku Septymiusza Sewera). Na terenie parku znajduje się także Galeria Borghese oraz ogród zoologiczny Bioparco. Południowo-zachodnią stroną parku zamyka Viale Adamo Mickiewicz.
- Villa Borghese Pinciana
Centralne miejsce parku zajmuje Villa Borghese Pinciana. Zbudowana została praktycznie w ciągu jednego 1612 roku, choć różne prace trwały jeszcze przez osiem lat. Architektem był Flaminio Ponzio. Duży udział w projekcie miał również flamandzki architekt Giovanni Vasanzio, który jest autorem fasady. Villa został zbudowana dla kardynała Scipione Borghese, jednego z pierwszych mecenasów Berniniego oraz wielbiciela sztuki Caravaggia. W 1807 roku książę Camillo Borghese, mąż Pauliny Bonaparte, został zmuszony przez Napoleona Bonaparte do sprzedaży mu części kolekcji na którą składało się m.in. 154 posągów, 160 popiersi, 170 płaskorzeźb oraz wiele innych. Sprzedane dzieła utworzyły Kolekcję Borghese w Luwrze. W 1833 roku na mocy testamentu Francesca Aldobrandini Borghese, kolekcja została objęta zakazem sprzedaży, co zapobiegło jej dalszym podziałom. W 1891 roku do Villi Borghese powróciły obrazy przeniesione do pałacu Campo Marzio. W tym samym roku cała kolekcja została zakupiona przez państwo włoskie. Powstało w ten sposób muzeum państwowe pod nazwą Galeria Borghese. Dzieła, niegdyś prywatnej, kolekcji zostały udostępnione szerokiej publiczności w 1903 roku.
Godziny otwarcia:
Wtorek - Niedziela 09:00-19:00
Czwartek do 21:00
Ceny biletów:
Bilet normalny - 18,00 EUR
Obywatele Unii Europejskiej 18-25 lat - 11,50 EUR
Obywatele Unii Europejskiej do 18 lat i powyżej 65 lat, oraz EU studenci - wstęp wolny
Zmierzając dalej w kierunku Placu Hiszpańskiego można iść przez Via San Sebastianello. Stoją przy niej budynki Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, założonego w 1885 roku przez polskich duchownych. Zakupili oni wtedy za pieniądze pożyczone od francuskiego bankiera w kwocie 340 000 franków budynki gospody dla podróżujących znanej jako Villino Margherita. Teren był wystarczająco duży, by można było wybudować kościół. Wiosną rok później pierwsi zakonnicy zamieszkali w nowym domu. Jednocześnie rozpoczęto budowę kościoła, który został konsekrowany 5 listopada 1889 roku. Na podwórku stoi pomnik Mikołaja Kopernika dłuta Oskara Sosnowskiego, a we wnętrzu, w głównym ołtarzu zwraca uwagę obraz Henryka Siemiradzkiego "Przemienienie Pańskie".
C. (1.8 km) Piazza di Spagna
(Plac Hiszpański)
Jest jednym z najsłynniejszych placów Rzymu. Zdobią go Hiszpańskie Schody mające 138 stopni. Podzielone zostały na 3 sektory, które schodzą i rozchodzą się na 3 platformach. Są dziełem architektów Francesco de Sanctis i Alessandro Specchi. Zostały ukończone w 1725 roku i uroczyście zainaugurowane przez papieża Benedykta XIII. Inwestycja została sfinansowana przez rząd francuski. Jest to miejsce tłumnie odwiedzane przez turystów. Odbywają się na nich coroczne pokazy mody a wiosną zdobi je kwiatowa dekoracja ustawiana z okazji festiwalu kwiatów. Zimą, w okresie Bożego Narodzenia, na tarasie schodów ustawiana jest szopka. Są drugimi po Schodach Potiomkinowskich w Odessie najdłuższymi i najszerszymi schodami w Europie.
Przy placu znajduje się muzeum Keates-Shelly Memorial House. Poświęcone jest angielskim poetom romantycznym. Inne muzeum to Casa de Chirico, w którym znajdują się pamiątki po włoskim artyście Giorgio de Chirico. Inny bardzo ważny obiekt to pałac, w którym znajduje się ambasada Hiszpanii, od której wywodzi się nazwa zarówno placu jak i schodów.
Przed schodami stoi niewielka fontanna La Barcaccia stworzona w 1623 roku przez Pietra Berniniego, ojca sławnego Giovanni Lorenzo Berniniego. Jej kształt, przypominający łódkę, nawiązuje do barki przyniesionej aż tutaj przez wody Tybru w czasie jednego z wielkich wylewów rzeki, a było to w Boże Narodzenie 1598 roku. Fontannę zasila woda doprowadzona akweduktem zbudowanym w 19 roku p.n.e. przez Agrypę.
Hiszpańskie schody prowadzą do starszego o dwa stulecia od schodów, zbudowanego według projektu Carla Maderny kościoła Trinita dei Monti (kościół pw. Św. Trójcy). Od września 2006 roku znajduje się on pod opieką Monastycznych Wspólnot Jerozolimskich.
Na prawo od niego u zbiegu Via Gregoriana i Via Sistina znajduje się Palazzo Zuccari, z charakterystycznym półokrągłym balkonem. Powstał on na życzenie Marii Kazimiery, wdowy po Janie III Sobieskim. Po śmierci męża Marysieńka przebywała kilka lat w Rzymie, mieszkając właśnie tutaj. Początkujący wówczas Filippo Juvara zaprojektował dla niej wspomniany balkon, pod którym widnieją herby Korony, Litwy, Sobieskich oraz francuskiego rodu d'Arquin.
D. (2.7 km) Fontanna di Trevi
Papież Klemens XII w 1732 roku ogłosił konkurs na fontannę, która miałaby zastąpić wcześniejszą, zbudowaną w 1435 roku. Papież wybrał projekt Niccolo Salvi. Prace ruszyły w 1735 roku i kontynuowano przez następne 41 lat. Kiedy w 1776 roku prace wreszcie ukończono autor projektu już nie żył. Dzieło to wprost wyrasta ze ściany Palazzo Poli. Ma 20,0 m. szerokości i 26,0 m. wysokości. Centralnymi postaciami fontanny są Neptun i dwa trytony, będące symbolami Kastora i Polluksa. Neptun znajduje się na rydwanie zaprzężonym w dwa hippokampy powstałe z połączenia konia i ryby. Ten z prawej strony jest spokojny. Tryton z lewej strony stara się okiełznać niespokojnego konia. Symbolizują one dwa odmienne stany morza (ciszę i sztorm). Cztery statuy umieszczone na balustradzie symbolizują cztery pory roku. Są to dzieła Corsiniego, Ludovisiego, Pincellottiego i Queirolego. W sąsiednich niszach znajdują się kobiece postacie będące alegoriami Zdrowia (po prawej) i Obfitości (po lewej). Według legendy nazwa fontanny została zaczerpnięta od dziewicy (virgo) Trevi, która odkryła źródło wody. Dlatego też wodę doprowadzaną przez ten akwedukt nazywa się Acqua Virgo. A jest to ten sam akwedukt, który zasila fontannę znajdującą się u podnóża Schodów Hiszpańskich. Budowę tego antycznego wodociągu zainicjował Agryppa w 19 roku p.n.e., by doprowadzić wodę do swych łaźni na Campus Martius. Akwedukt miał 20 km. długości i niemal cały biegł pod ziemią.
Tradycja każe żołnierzowi wyruszającemu na wojnę wypić szklankę wody z fontanny podaną mu przez narzeczoną. Rozbita szklanka gwarantować ma nierozerwalność związku. Turyści zwyczajowo wrzucają do fontanny drobne monety (przez ramię, do tyłu). Warto wiedzieć, że jedna moneta ma zapewnić powrót do Rzymu, dwie romans, natomiast trzy ślub. Ponieważ robią to codziennie tysiące turystów, miasto zarabia na fontannie każdego dnia średnio około 500 euro.
Wyławiane pieniądze, przeznaczone są na utrzymanie zabytków oraz na potrzeby biednych w Rzymie. W 2002 roku wybuchł w Rzymie skandal, kiedy okazało się, że od ponad 20 lat miasto wyręczał okoliczny mieszkaniec.
Fontanna została rozsławiona na cały świat, po tym jak jej scenerię wykorzystał reżyser Federico Fellini w swoim filmie Słodkie życie (La Dolce Vita) z 1960 roku. Scena kąpieli Sylvii granej przez Anitę Ekberg należy do najsłynniejszych w dziejach kina. Kąpiel w fontannie jest zakazana i karana grzywną.
E. (3.1 km) Piazza Colonna (Plac Kolumny)
Plac Colonna, który swoją nazwę wziął od górującej nad nim marmurowej kolumny Marka Aureliusza przecina słynna via del Corso. Obecny kształt tego miejsca zawdzięczamy pontyfikatowi papieża Sysktusa V, który pod koniec XVI wieku nakazał przebudowę całej dzielnicy. Kolumna została ustawiona na Polu Marsowym po śmierci cesarza Marka Aureliusza. Budowa została ukończona w 196 roku. Kolumna stanowiła podstawę, na której stał pomnik zmarłego cesarza. Dekorację kolumny wykonano w formie ozdobnej wstęgi z reliefem wyobrażającym sceny historyczne z dwóch wojen prowadzonych przez cesarza z Markomanami i Kwadami. 27 października 1588 roku na szczycie kolumny umieszczono statuę św. Pawła Apostoła, autorstwa Tomasza delia Porta. Rzeźba wykonana ze złoconego brązu, stoi tu do dziś.
Plac otoczony jest renesansowymi pałacami. Naprzeciw kolumny znajduje się wejście do Palazzo Chigi, niegdyś mieszczącego Ambasadę Cesarstwa Austro-węgierskiego, obecnie budynek siedziby Rady Ministrów. Po przeciwnej stronie, pomiędzy budynkami znajduje się XVI wieczny kościółek Chiesa dei Santi Bartolomeo e Aleksandro dei Bargamaschi (kościół św. Bartłomieja i Aleksandra Bergamasch). Czasami nazywany on jest Santa Maria della Pieta, od płaskorzeźby w portalu, wykonanej przez uczniów Berniniego. W budynku z zegarem i napisem „Il Tempo” mieści się redakcja ważnego dziennika włoskiego o tej nazwie. W portyku znajdują się oryginalne starożytne kolumny w stylu jońskim.
Umieszczona w pobliżu kolumny fontanna została zaprojektowana przez Giacomo della Porta.
Po przeciwnej stronie Via del Corso stoi galeria handlowa Colonna, zwana też Galerią Alberto Sordi. Można wejść do środka, aby obejrzeć bogato zdobione wnętrze i skracając drogę skorzystać z wyjścia po drugiej stronie budynku
Tuż obok znajduje się kolejny plac, a jest nim Piazza di Montecitorio. Znajduje się tutaj Solarium Augusti, który był największym zegarem słonecznym na świecie. Budowla zwieńczona jest kulą, która symbolizowała wszechobecna potęgę Imperium Rzymskiego. Do budowy użyto obelisk przywieziony z Egiptu przez Oktawiana Augusta. Zegar ten powstał prawdopodobnie około 13 roku p.n.e. wraz z rozpoczęciem budowy Ara Pacis. Dziś widoczna jest tylko jego część, natomiast pozostała znajduje się na głębokości 8 metrów pod ziemią, a zwiedzanie możliwe jest tylko po otrzymaniu specjalnego pozwolenia.
Z placu droga prowadzi wprost do Giolitti, gdzie pod adresem Uffici del Vicario 40 ma siedzibę jedna z najstarszych i najsłynniejszych lodziarni Rzymu. Warto dodać, że podane w wyjątkowy sposób smakują najlepiej w mieście.
F. (3.7 km) Pantheon (Panteon)
Nazwa panteon w języku greckim znaczy pan czyli wszystko i theoi czyli bogowie, i określa miejsce poświęcone wszystkim bogom. Pierwszy Panteon stanął na Polu Marsowym, na miejscu świątyni ufundowanej ku czci boskich patronów Rzymu w roku 27 p.n.e., lecz uległ on zniszczeniu w roku 80 w czasie wielkiego pożaru miasta. Został odbudowany staraniem cesarza Hadriana około roku 125 na planie okręgu o średnicy 42.2 m i takiej samej wysokości. Zaprojektowany, został tak aby pokazać całemu światu, że potęga Rzymu jest niezrównana. Jest przykładem doskonałości i harmonii architektury starożytnej. Przez 1300 lat pozostawał największą budowlą kopułową na świecie. Zmieniło się to w momencie, kiedy to Brunelleschi wybudował katedrę we Florencji. Kopuła budowli odlana jest z niezbrojonego, monolitycznego betonu z centralnym otworem (oculusem) o średnicy ok. 7,9 m. Ponieważ otwór nie ma przykrycia, posadzka na środku jest wklęsła z odpływem odprowadzającym wody deszczowe. Ściany u podstawy mają 6,05 m. grubość.
W czasie odbudowy wykorzystano oryginalny, zachowany z pożaru prostokątny portyk z 16-oma kolumnami w porządku korynckim. Wieńczy go tympanon, pod którym, na belkowaniu widnieje inskrypcja: M AGRIPPA L F COS TERTIVM FECIT - M(arcus) Agrippa L(ucii)F(ilius) CO(n)S(ul) TERTIVM FECIT, którą można przetłumaczyć jako "Wzniesiony przez Marka Agryppę, syna Lucjusza, kiedy był po raz trzeci konsulem". Wysokość portyku wraz z tympanonem wynosi 25,0 m.
W roku 609 cesarz wschodniorzymski Fokas podarował Panteon papieżowi Bonifacemu IV, który adaptował wnętrze budowli na kościół pw. Santa Maria ad Martyres (Świętej Marii Panny od Męczenników). Dzięki temu, że Panteon stał się miejscem kultu chrześcijańskiego, nie został on rozebrany jak większość innych świątyń starożytnego Rzymu. W roku 663 na polecenie cesarza Konstansa II zdjęto brązowe, pozłacane płytki pokrycia kopuły wykorzystując kruszec do bicia monet.
W XIV wieku Panteon został zamieniony w fortecę. W XVI wieku na polecenie papieża Urbana VIII Barberini usunięto brązowe belkowanie z przedsionka, by z przetopionego materiału odlać baldachim stojący nad grobem św. Piotra w Watykanie. W okresie renesansu został odnowiony. Pracami kierował Rafael Santi, który później został w nim pochowany.
Wyłożoną granitem oraz żółtym marmurem ścianę wewnętrzną przecina siedem równomiernie rozmieszczonych wnęk (dla siedmiu bóstw: Jowisza, Marsa, Neptuna, Wenus, Merkurego, Plutona i Saturna). Znacznie później przeznaczone zostały na kaplice grobowe. W pierwszej kaplicy znajdują się szczątki Perin del Vaga – uważanego za drugiego po Juliuszu Romano, wielkiego asystenta Rafaela. W pobliżu znajduje się grobowiec Baltazara Peruzziego – malarza i architekta epoki renesansu. W drugiej kaplicy widoczne są grobowce króla Humberta I i królowej Małgorzaty. Między drugą i trzecią kaplicą jest grób Rafaela, jednego z największych malarzy świata. Obok znajduje się grób Marii Bibbieny, narzeczonej Rafaela, zmarłej trzy miesiące przed nim. W innej kaplicy znajduje się grobowiec króla Wiktora Emmanuela II. Pochowani są tutaj również inni słynni włoscy artyści jak: Annibale Carraci, Taddeo Zuccari czy Baldassare Peruzzi.
Panteon jest najlepiej zachowaną do naszych czasów budowlą starożytnego Rzymu. Idealna konstrukcja budynku stała się inspiracją dla wielu architektów na całym świecie. Kościół św. Aleksandra znajdujący się w Warszawie przy placu Trzech Krzyży również wzorowany jest na tej konstrukcji.
Niespodzianką dla polskiego turysty jest umieszczona w głównym ołtarzu kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej.
Przed świątynią znajduje się sześciometrowy obelisk pochodzący z czasów faraona Ramzesa II.
Godziny otwarcia:
Poniedziałek - Sobota 09:00-07:30
Niedziela 09:00-18:00
Wstęp wolny
- Bazylika Santa Maria sopra Minerva
(Bazylika NMP powyżej Minerwy)
Około 50 roku p.n.e. Pompejusz zlecił w tym miejscu budowę świątyni ku czci bogini Minerwy (rzymskiej odpowiedniczki Ateny). Do VIII wieku pozostały po niej jedynie ruiny i wtedy to papież Zachariasz wydał zgodę na budowę na jej miejscu kościoła. Obecny trójnawowy, zbudowany na planie krzyża łacińskiego gotycki kościół z renesansową fasadą powstał w latach 1280-1370. Kościół zwiększył swój prestiż w momencie kiedy to papież Aleksander IV przekazał kościół zakonowi Dominikanów.
Wnętrze bazyliki ma niezwykłe, krzyżowe sklepienie nawy głównej, wypełnione niebieskim kolorem imitującym rozgwieżdżone niebo. Liczne kaplice zdobią dzieła wielu znakomitych artystów. Znajduje się tu m.in. jedno z arcydzieł Michała Anioła „Chrystus zmartwychwstały”. Prace nad ogromnym posągiem nagiego Chrystusa trzymającego krzyż rozpoczął Michał Anioł w 1519 roku. Dzieło dokończył Raphael da Montelupo dwa lata później. Odsłonięte genitalia Chrystusa przykryto później brązową draperią.
Wnętrze kościoła jest miejscem spoczynku wielu znanych postaci. Pod głównym ołtarzem mieści się grobowiec patronki Włoch św. Katarzyny ze Sieny. Jest to również miejsce spoczynku papieży Klemensa VII, Leona X, Urbana VII oraz Pawła IV - bezwzględnego Wielkiego Inkwizytora, przywódcy kontrreformacji. To on nakazał zamknąć Żydów w getcie w 1555 roku. Bazylika ta jest jedynym miejscem, w którym znajduje się herb tego papieża. W kryptach spoczywają trzej Polacy: biskup przemyski Antoni Monastyrski, poseł na sejm Witold Stablewski i generał brygady powstania listopadowego Józef Korwin-Szymanowski.
Na elewacji umieszczono tablice informujące o poziomie wody w czasie licznych powodzi. Górna umieszczona na wysokości 20 m przypomina o powodzi z 1598 roku. Metr niżej dotarł woda w czasie wylania Tybru w 1557 roku. Niżej znajdują się dwie podobne tabliczki z wyrytymi na nich dłońmi, gdziepalec wskazujący wyznacza na nurt rzeki. Napis brzmi "W dniu 15 września Tybr przybył do tej wysokości, a papieżem był Paweł IV w trzecim roku pontyfikatu" oraz "W 1530 roku, 8 października, w siódmym roku pontyfikatu Klemensa VII, Tybr wystąpił do tej wysokości i zatopiłby Rzym, gdyby nie pomoc Madonny"
Przed kościołem wznosi się niewielki posąg Minerwy. Jest to obelisk egipski, na którym widnieją hieroglify związane z egipską boginią Neit, która była odpowiedniczką rzymskiej Minerwy. Podobno obelisk znaleźli dominikanie w ogrodzie przylegającym do klasztoru i zdecydowali się na umieszczenie go przed kościołem. Obelisk dźwiga na swoim grzbiecie słoń. Rzeźba ta zaprojektowana została przez Berniniego, a wykuta przez Ercole Ferratę w 1667 roku. Słoń jako symbol siły, mądrości i pobożności miał uosabiać te cnoty, uchodzące za bazę chrześcijańskiego wychowania. Napis na cokole brzmi "Documentum intellige robustae mentis esse solidam sapientiam sustinere" co znaczy "Zrozum za sprawą tego oto symbolu, że niewzruszona prawda wymaga krzepkiego rozumu". Rzeźba ze względu na niewielkie rozmiary często żartobliwie nazywany jest "prosiaczkiem".
Warto również wspomnieć, że to właśnie w tym kościele znajdowała się siedziba Santo Ufficio, powołanego do zwalczania herezji, przed którym w 1633 roku stanął i został skazany Galileusz.
Godziny otwarcia:
Poniedziałek - Sobota 07:00-19:00
Niedziela 08:00-19:00
Wstęp wolny
G. (4.4 km) Campo de’ Fiori (Plac Flory)
W starożytnym Rzymie w tym miejscu znajdowała się łąka. Stan taki praktycznie pozostał aż do momentu kiedy to podczas pontyfikatu Bonifacego IX (1394–1404) wybudowano tu Kościół Świętej Brygidy. W roku 1456 plac został wybrukowany w związku z rozbudową budynków przy nim stojących. Plac od średniowiecza był miejscem targowym. Otaczające go ulice noszą nazwy zaczerpnięte od nazwisk znanych rodzin kupieckich i rzemieślniczych – Via dei Balestrari (wytwórców kusz), Via dei Baullari (handlarzy kawą), Via dei Cappellari (wytwórców kapeluszy), Via dei Chiavari (ślusarzy) i Via dei Giubbonari (stolarzy). Podczas pontyfikatu Sykstusa IV plac stał się częścią drogi łączącej Bazylikę św. Jana na Lateranie z Watykanem. Skutkiem tego był napływ znaczących osobistości i dalszy rozwój placu. Dwa razy w tygodniu (w poniedziałki i soboty) odbywał się tutaj przynoszący znaczne zyski handel końmi. W tym okresie powstało także wiele zajazdów, hoteli i sklepów. To tutaj właśnie Papież Paweł IV utworzył w 1554 roku pierwsze w historii getto. Nakazał wszystkim żydom chodzić w żółtych kapeluszach.
Plac był także miejscem egzekucji. Dominikanin Giordano Bruno, wybitny myśliciel był pierwszym uczonym, który otwarcie poparł heliocentryczną teorię Kopernika. Zjeździł całą Europę, nie mogąc nigdzie zagrzać miejsca. Wreszcie wpadł w ręce inkwizycji i stanął przed sądem. Pomimo siedmioletniego procesu i wyparcia się swoich tez, został skazany na śmierć. Wyrok wykonano właśnie tutaj 17 lutego 1600 roku, filozof został spalony na stosie. Od tego czasu Bruno pozostaje duchowym patronem wolnomyślicieli, a jego śmierć jest symbolem bezwzględnych działań inkwizycji. Pomnik filozofa stworzył Ettore Ferrari w 1887 roku. Bruno przedstawiony jest na nim stojący twarzą w stronę Watykanu.
Od roku 1869 znajduje się tutaj targ z warzywami oraz kwiatami. Ozdobą placu jest stojąca pośrodku antyczna fontanna, która służy jako źródło wody dla kwiatów. Inskrypcja na niej, FA DEL BEN E LASSA DIRE (Pomagaj i pozwól rozmawiać), wpisuje się w legendę miejsca. Wieczorami plac staje się popularnym miejscem spotkań. To jedno z najbardziej magicznych placów w mieście, do którego chętnie się wraca. Otoczony malowniczymi kamienicami i pałacami, których tło stanowią różnokolorowe kramy, stragany z owocami, kwiatami i rybami. Spacerując pomiędzy stoiskami, w niezwykły sposób chłonie się klimat i atmosferę tego miejsca. Można tam zobaczyć mężczyzn ostrzących noże, handlarzy ryb głośno zachwalających swoje towary, czy też gospodynie domowe, które targują się ze sprzedawcami.
O Kampo di Fiori pisał w swoim wierszu Czesława Miłosza. Poeta zestawił w nim egzekucję filozofa z zagładą Żydów w warszawskim getcie.
W Rzymie na Campo di Fiori
Kosze oliwek i cytryn,
Bruk opryskany winem
I odłamkami kwiatów.
Różowe owoce morza
Sypią na stoły przekupnie,
Naręcza ciemnych winogron
Padają na puch brzoskwini.
Czesław Miłosz, Campo di Fiori, 1943
Przy Vicolo del Gallo, jednej z ulic odchodzących od placu znajduje się dom, w którym mieszkała Vannozza Catanei. Urodziła ona papieżowi Aleksandrowi VI czworo dzieci, co w tamtych czasach było uznawane za najzupełniej normalne.
H. (4.7 km) Museo di Roma
(Muzeum Miasta Rzymu)
Muzeum znajduje się w XVIII wiecznym neoklasycystycznym Palazzo Braschi. Jego imponująca klatka schodowa ozdobiona jest kolumnami z czerwonego granitu pochodzącymi z term Karakalli. Wnętrza gromadzą kolekcje obrazów, rysunków, fotografii, portretów i rzeźb oraz kolekcje sprzętów i mebli. Dokumentuje historię Wiecznego Miasta i jego mieszkańców począwszy od średniowiecza aż do pierwszej połowy XX wieku. Bardzo ciekawa jest seria XVII i XVIII wiecznych obrazów prezentujących festyny i ważne uroczystości organizowane z wielkim rozmachem przez rody rzymskie. Wśród nich znalazł się także obraz z ceremonii powitania posła Jerzego Ossolińskiego na Piazza del Popolo.
Godziny otwarcia:
Wtorek - Niedziela 10:00-19:00
Ceny biletów:
Bilet normalny - 9,50 EUR
Dzieci do lat 6 - wstęp wolny
I. (4.9 km) Piazza Navona (Plac Navona)
Plac powstał z inicjatywy papieża Innocentego X na ruinach starożytnego stadionu Domicjana zbudowanego na Polu Marsowym w 86 roku. Jego rozmiary: 54,0 m x 276,0 m, zostały zachowane przy projektowaniu zabudowy placu. Fragmenty ruin stadionu zachowane są w piwnicach budynku w północnej części placu. Papież postanowił właśnie tutaj wznieść nową rodzinną rezydencję, w skład której wchodził Pałac Pomphili, ukończony w 1650 roku oraz bogato projektowane fontanny i kościół. W roku 1477 papież Sykstus IV przeniósł tutaj z Kapitolu targ, który działał w tym miejscu do około 1867 roku. Tradycja targu podtrzymywana jest do dziś poprzez organizację w grudniu jarmarku z ozdobami i upominkami świątecznymi.
W latach 1647–51, Giovanni Lorenzo Bernini zbudował w centralnej części placu barokową fontana dei Quattro Fiumi (fontannę Czterech Rzek). Do budowy artysta wykorzystał egipski obelisk sprowadzony na polecenie papieża z ruin Cyrku Maksencjusza. Cztery postacie, zwierząt symbolizują cztery rzeki z czterech kontynentów. Rio de la Plata symbolizuje postać z podniesioną ręką, Dunaj wyobraża postać dosiadająca konia, personifikacja Nilu ma osłoniętą głowę, ostatnia przedstawia Ganges.
Na placu umieszczono jeszcze dwie inne fontanny. Swój obecny kształt uzyskały dopiero w XIX wieku. W południowej części placu znajduje się fontanna del Moro z centralna postacią Maura, zaprojektowaną przez Berniniego. Otaczają ją delfiny i inne morskie zwierzęta dodane w XIX wieku. W północnej części Placu zlokalizowano fontannę Neptuna z grupą morskich nimf. Fontanna została zaprojektowana przez Giacomo della Porta w XVI wieku, natomiast figurę Neptuna dodano w 1878 roku.
- Sant'Agnese in Agone
(Kościół św. Agnieszki w Agone)
Świątynię wzniesiono w latach 1652-70 na życzenie papieża Innocentego X Pamphili, który został tu później pochowany. Kościół został zbudowany nad kaplicą z IV wieku, która w czasie budowy obecnej świątyni została przekształcona w kryptę. Pierwotna kaplica zbudowana stała w miejscu gdzie 13-letnia Agnieszka, chrześcijańska dziewczyna odrzuciła zaloty syna rzymskiego urzędnika, po czym została podobno publicznie obnażona. Legenda mówi, że na skutek cudu, jej włosy urosły tak szybko i były tak długie, że okryły jej nagość. Agnieszka została męczennicą, ścięto ją w 304 roku podczas prześladowań chrześcijan za rządów cesarza Dioklecjana. Jej grób znajduje się w kościele Santa Agnese fuori le Mura (św. Agnieszki za Murami). Tutaj natomiast przechowuje się jej czaszkę.
W bębnie kopuły kościoła zaprojektowany został specjalny otwór tak aby rodzina papieska mogła uczestniczyć w nabożeństwach bez konieczności opuszczania swojego pałacu. Fresk w kopule przedstawiający Wniebowzięcie Maryi rozpoczął malować w 1670 roku Ciro Ferri. Prace zakończył po jego śmierci w 1689 roku Sebastiano Corbellini.
Wnętrze zdobi wiele prac Ferrata, a wśród nich umieszczona w bocznym ołtarzu uważana za jedną z jego najlepszych prac, rzeźba przedstawiająca świętą na stosie. Pomnik Grób papieża Innocentego X, pierwotnie zaplanowany na wielką skalę, został wzniesiony nad głównym wejściem w 1729 roku przez Giovanni Battista Maini.
Godziny otwarcia:
Wtorek - Sobota 09:00-12:00 i 16:00-19:00
Niedziela 10:00-13:30 i 16:00-20:00
Wstęp wolny
J. (5.8 km) Castel Sant’Angelo
(Zamek św. Anioła)
Droga na drugą stronę Tybru prowadzi przez pięcioprzęsłowy Ponte Sant’Angelo wybudowanym w miejscu wcześniejszego, ośmioprzesłowego Pons Aelius (most Eliusza) zbudowanego na polecenie cesarza Hadriana w 134 roku p.n.e. Obecna budowla pochodzi z 1530 roku, ma 135 metrów długości i 7 m wysokości. Na polecenie Klemensa VII ustawiono na nim rzeźby św. Piotra i św. Pawła. Barokowe rzeźby dziesięciu aniołów wykonane przez Berniniego i jego uczniów ustawiono w 1668 roku. Umieszczono je na cokołach powyżej balustrad na wysokości filarów wspierających przęsła. Sam mistrz stworzył dwie z nich, z inskrypcją I.N.R.I. oraz Koroną Cierniową. Obecnie znajdują się one w kościele Sant ‘Andrea delle Fratte. Na moście stoją ich kopie.
Zamek św. Anioła nazywany jest inaczej Mauzoleum Hadriana. Wybudowano go z przeznaczeniem na grobowiec cesarza Hadriana jego rodziny oraz następców. Budowę rozpoczęto w 135 roku jeszcze za życia tegoż władcy a ukończono w roku 139. Cały kompleks ma formę kwadratu o boku długości 89 m. Mury mają 15 m. wysokości. Na tej podstawie postawiono koliste mauzoleum przekryte kopułą o wysokości 21 i średnicy 64 m. Na niej na warstwie ziemi posadzono drzewka cyprysowe. Kopuła ozdobiona była ustawionym na podwyższeniu, wykonanym z brązu posągiem cesarza powożącego kwadrygą. Na krawędzi ścian mauzoleum ustawiono posągi z marmuru. Ściany podstawy ozdobiono fryzem z bukranionów i inskrypcjami wymieniającymi pochowanych w mauzoleum członków jego rodziny. Pochowano Antonina Piusa, Marka Aureliusza, Septymiusza Sewera, i Karakallę. Mauzoleum istniało tu do roku 271. Po tym czasie budowlę włączono w system murów obronnych miasta. Za panowania Teodoryka organizowano tutaj więzienie. W V wieku budowla stała się fortecą. Podczas najazdu Gotów zniszczone zostały marmurowe rzeźby wieńczące mauzoleum.
Nazwę Zamek św. Anioła nadał jej papież Grzegorz I Wielki pod koniec wieku VI. Było to związane z ukazaniem się nad mauzoleum anioła chowającego miecz na znak końca zarazy panującej w tym czasie, którą interpretowano jako gniew Boży. W 1277 papież Mikołaj III połączył zamek z Watykanem za pomocą korytarza Passetto di Borgo, istniejącego do dziś. Od 1752 roku budynek zdobi rzeźba przedstawiająca anioła z mieczem. Obecnie, od roku 1933, znajduje się w nim Museo Nazionale di Castel Sant’Angelo.
Godziny otwarcia:
Codziennie - 09:00-19:30
Bilet normalny - 14,00 EUR
Obywatele Unii Europejskiej 18-25 lat - 7,00 EUR
Obywatele Unii Europejskiej do 18 lat i powyżej 65 lat - wstęp wolny
listopad 2013 (data umieszczenia artykułu)
listopad 2018 (aktualizacja)