DZIEŃ DRUGI - BUDA
Trasa piesza o łącznej długości 4.9 km.
początek - Bécsi kapu tér (Plac Bramy Wiedeńskiej)
koniec - Gellért-hegy (Góra Gellerta)
A. Bécsi kapu tér (Plac Bramy Wiedeńskiej)
B. Mária Magdolna templom (Kościół Marii Magdaleny)
C. Szentháromság tér (Plac św. Trójcy)
- Mátyás Templom (Kościół Macieja)
- Halászbástya (Baszta Rybacka)
F. Karmelita Kolostor (Klasztor Karmelitów)
- Sándor Palota (Pałac Sándor)
G. Budavári Palota (Zamek Królewski)
I. Gellért-hegy (Góra Gellerta)
A. (0.0 km) Bécsi kapu tér
(Plac Bramy Wiedeńskiej)
Nazwa placu wywodzi się od nazwy bramy zwanej wiedeńską, jedynej średniowiecznej bramy, która przetrwała do czasów współczesnych. Na teren miasta prowadzi przez nią dwa oddzielne przejścia. Jedno dla pieszych oraz szersze dla pojazdów konnych. Budowla, której kształt wiernie zrekonstruowano w czasie powojennej odbudowy, wyłożona jest obecnie gładkimi płytami, lecz pierwotnie wzniesiona była, podobnie jak pozostała część murów miejskich, z mieszaniny grubo ciosanych kamieni i cegieł.
Na jednej ze ścian bramy umieszczono tablicę z inskrypcją "In memoriam heroum christianorum pro urbe Buda mortuorum, Anno MDCLXXXVI" (Pamięci chrześcijańskich bohaterów poległych za miasto Buda, 1686 roku).
Obok bramy znajduje się wejście na mury obronne, skąd roztacza się wspaniały widok na miasto aż po budeńskie wzgórza.
Pomnik Anioła trzymającego podwójny krzyż apostolski usytuowany tuż przy bramie symbolizuje zwycięstwo chrześcijan nad muzułmanami. Mierząca 3,5m wysokości rzeźba Béli Ohmanna stanęła na placu w 1936 roku.
Naprzeciw bramy stoi Evangélikus Templom és Gyülekezet (Kościół Ewangelicki). Zaprojektowany został przez Mór Kallina, twórcy wielu obiektów użyteczności publicznej. Jego projekt obejmował również dom pastora i szkołę. Kościół uroczyście otwarty został dla wiernych 20 października 1895 roku w obecności biskupa Sámuela. W czasie II Wojny Światowej budynek został poważnie zniszczony. Bombardowanie przetrwała jedynie wieża, zostając w prawie nienaruszonym stanie. Do 1948 roku kościół został całkowicie odbudowany z zachowaniem pierwotnego neobarokowego charakteru, ale wnętrze zostało znacznie uproszczone.
Największy, najbardziej reprezentacyjny budynek znajdujący się na placu to neoromantyczny gmach Magyar Országos Levéltár (Węgierskie Archiwum Państwowego), wzniesiony w latach 1913-20. Na środku placu na przeciw głównego wejścia do archiwum stoi pomnik Ferenca Kazinczyego, pisarza i poety, który przysłużył się reformie i modernizacji języka węgierskiego na przełomie XVIII i XIX wieku. Pomnik przedstawia postać kobiecą z kagankiem oświaty, a u jej stóp widnieje płaskorzeźba z wizerunkiem pisarza.
B. (0.5 km) Mária Magdolna-templom
(Kościół Marii Magdaleny)
Po założeniu zamku w Budzie w 1244 roku obywatele węgierskiego pochodzenia zbudowali na tym terenie własną kaplicę. W XIV i XV wieku kaplica była kilkakrotnie rozbudowywana do rozmiarów potężnego trójnawowego kościoła. W pierwszej połowie tureckiej okupacji pozostał jedynym chrześcijańskim kościołem w którym mogły odbywać się nabożeństwa. Później, w drugiej połowie został przekształcona w meczet. Po klęsce Turków w 1686 roku, zniszczony budynek przekazany został zakonowi franciszkanów. Zakonnicy na gruzach zbudowali jednonawową świątynię w stylu barokowym. W 1792 roku po rozwiązaniu zakonu, w nieużywanym w tym czasie kościele koronowany został cesarz Franciszek I, król węgierski. W 1817 roku wojskowy garnizon zajął pomieszczenia klasztoru, a kościół stał się jego świątynią.
W latach dwudziestych XX wieku zamontowany został system grzewczy oraz nocne oświetlenie.
W czasie II Wojny Światowej podczas oblężenia w 1944 roku, w świątynię trafiło kilka bomb. Zawalił się dach i ściany kaplic, wieża miała pęknięcia. Po wojnie w 1950 roku uruchomiono program „przywrócenia”, który tak na prawdę dokonał dzieła zniszczenia. W latach 1950-52 odbudowana została jedynie gotycka wieża. Dopiero w 1986 roku, zabezpieczono ruiny. Mury zostały podniesione o metr ponad poziom piwnicy, ukazując zarys gotyckiego kościoła. Nakreślono również plan pierwszego, jednonawowego kościoła.
Wieża została częściowo odrestaurowana i udostępniona publicznie w maju 2015 roku. Zarządza nią pobliskie Muzeum Historii Wojskowości i tam właśnie można kupić bilet wstępu. Po wspięciu się na szczyt wieży można cieszyć się jednym z najlepszych panoramicznych widoków na miasto. Na parterze zorganizowano wystawę fotografii przedstawiającą dewastację podczas II Wojny Światowej, rewolucję z 1956 roku oraz ogólną historię kościoła. Na pierwszym piętrze znajduje się największy w kraju carillion składający się z 24 dzwonów. Najmniejszy z nich waży 8 kg, a największy prawie 35 kg. Sterowany komputerowo, system uruchamiany jest co kwadrans, a o każdej pełnej godzinie odgrywana jest dłuższa melodia.
Obok wierzy kościoła stoi pomnik św. Jana Kapistrana. Był on kapelanem Jánosa Hunyadyego, który w 1456 roku poprowadził wojska węgierskie na odsiecz oblężonemu Belgradowi (wówczes Nandorfehérvár). Wielkie zwycięstwo na pół wieku zatrzymało ekspansję turecką w Europie.
Godziny otwarcia:
Wtorek - Niedziela 10:00-18:00
Poniedziałek nieczynne
Ceny biletów:
Bilet normalny - 800.00 HUF
Do lat 18 i studenci do 26 lat - 400.00 HUF
Rodzinny 2+4 - 1600 HUF
- Hadtörténeti Intézet és Múzeum (Muzeum Historii Wojska)
Muzeum gromadzi eksponaty związane z historią wojskowości sięgając najdawniejszych czasów. W muzeum eksponowane są historyczne kolekcje broni, mundury, flagi i monety. Ekspozycja obrazuje najważniejsze momenty w historii Węgier: upadek Budy, powstanie Rakoczego, Wiosnę Ludów. Wystawa zatytułowana "13 dni" przypomina węgierskie powstanie w 1956 roku. Jednym z eksponatów jest dłoń Stalina ze zwalonego wówczas ogromnego pomnika stojącego na Placu Bohaterów. Jest to podobno największa zachowana w całości część pomnika.
C. (1.1 km) Szentháromság tér
(Plac św. Trójcy)
Na przełomie XVII I XVIII wieku, po oswobodzeniu Wzgórza Zamkowego z rąk tureckich i rozpoczęciu akcji porządkowania zrujnowanej Budy, w miejscu gotyckich kamieniczek otaczających od zachodu Kościół Najświętszej Marii Panny (zwany Kościołem Macieja), utworzono niewielki plac. Na gruzach domów wybudowano Ratusz miejski (biała, barokowa kamienica z pięknym drewnianym balkonem na rogu). Stojący pod nim pomnik przedstawia obrończynię miasta - Pallas Atenę - z włócznią i herbem Budy w ręku. Ozdobą placu jest również okazały budynek dawnego archiwum i Ministerstwa Finansów.
- Szentháromság-szobor (Kolumna Świętej Trójcy)
Na środku placu wznosi się barokowa Kolumna Świętej Trójcy, zwana również Kolumną Morową. W 1691 roku prace rekonstrukcyjne prowadzone na Starym Mieście przerwała epidemia dżumy, która trwała przez ponad 15 lat. Trzy lata później ci, którzy przeżyli, wystawili na placu niewielki obelisk dziękczynny, mający symbolizować wdzięczność panu i ufność w jego wyroki. Jednocześnie z tym wydarzeniem dżuma powróciła z równą siłą, co poprzednio. Tym razem mieszkańcy obiecali Bogu, że jeśli tym razem uchroni ich przed zarazą, wystawią dwa razy większy, piękniejszy i bogatszy monument. Niezwłocznie rozpoczęto zbiórkę pieniędzy. W 1712 roku odsłonięto mierzącą 15 metrów wysokości nową kolumnę autorstwa Fülöpa Ungleicha i Antala Hörgera. W czasie II Wojny Światowej została ona poważnie uszkodzona. Jej ocalałe fragmenty znajdują się w Muzeum Kiscell a na jej miejscu wystawiono kopię.
Kolumna, wykonana została z wapienia w formie sześciokąta. Na jej szczycie znajduje się grupa figur wyobrażających Trójcę Świętą, podczas gdy trzon kolumny zdobią anioły, cherubiny i elementy zdobnicze nawiązujące do motywu chmur. Podstawa kolumny, udekorowana jest płaskorzeźbami ukazującymi sceny oparte na motywach biblijnych. Obok stoją naturalnych i ponad naturalnych rozmiarów postaci świętych: Krzysztofa, Józefa, Rocha, Sebastiana, Jana Nepomucena i Augustyna. Ponad nimi mniejsze figury Dziewicy Maryi, Jana Chrzciciela i św. Franciszka.
- Mátyás Templom (Kościół Macieja)
Kościół oficjalnie nosi wezwanie Najświętszej Maryi Panny. Zwany jest popularnie kościołem Macieja (od króla Macieja Korwina, który właśnie tutaj dwukrotnie brał ślub. W 1461 roku z Katarzyną Podjebrád, a w 1476 roku z księżniczką aragońską Beatrix. Nazywany jest też Budavári Koronázó Főtemplom (Budzińska Świątynia Koronacyjna). Ostatnia z nich miała tu miejsce 30 grudnia 1916 roku. Koronowano wtedy Karola IV Habsburga i jego żonę, Zytę Parmeńską. Pamiątki związane z tą ceremonią (m.in. fotele, na których zasiadała królewska para) podziwiać można nad zakrystią.
Pierwsze wiarygodne wzmianki o istnieniu stałego miejsca kultu maryjnego na Wzgórzu Zamkowym pochodzą z 1247 roku. W 1250 roku pod nadzorem Cystersów zaczęto wznosić świątynię. Roboty wykończeniowe trwały do 1270 roku. Powstałą budowlę z wyraźnym wpływem gotyku z północnej Francji oraz Niemiec ówczesny monarcha przekazał zakonowi Dominikanek urzędujących na pobliskiej Wyspie Małgorzaty.
Znaczenie kościoła systematycznie rosło. W 1301 roku, po wygaśnięciu dynastii Árpádów, madziarska szlachta przyjęła w świątyni pretendenta do tronu, czeskiego króla Wacława. Ciekawe wydarzenia miały miejsce rok później, kiedy to Budzinianie wyklęli z ambony samego papieża. W roku 1309 w świątyni odbyła się pierwsza oficjalna ceremonia koronacji Karola Roberta na władcę Węgier.
W 1384 roku doszło do katastrofy, podczas mszy świętej zawaliła się wieża. W okresie 1402-33 wzniesiono kaplicę poświęconą rodzinie palatyna Miklósa Gary (obecnie kaplica św. Stefana), wydłużono prezbiterium nadając mu jednocześnie obecny, ortogonalny kształt. Począwszy od 1424 roku kościół już oficjalnie pełnił rolę świątyni królewskiej. Zygmunt Luksemburczyk wprowadził zwyczaj dekorowania jego wnętrz zdobycznymi chorągwiami z pól bitewnych.
Okres panowania króla Macieja Korwina to okres dalszej rozbudowy świątyni. Za jego inicjatywą dobudowano oddzielne oratorium królewskie, które zostało jednak zniszczone podczas okupacji tureckiej oraz odtworzono zawaloną stulecie wcześniej dzwonnicę południową.
Po zajęciu Budy przez Turków w 1541 roku, kościół NMP, podobnie jak inne świątynie w mieście, przekształcony został w meczet. Szczęśliwie wcześniej wszystkie kosztowności tu zgromadzone wywiezione zostały do Bratysławy. Ołtarze, ambony, nieliczne obrazy i rzeźby wyrzucono, część kaplic zamurowano, a część zburzono by uzyskać potrzebny do tego budulec. W 1686 roku po 145 latach tureckiego panowania, chrześcijańska armia powołana do życia i finansowanej przez papieża Innocentego XI, zbliżyła się do Budy. 2 września w wyniku eksplozji w pobliżu świątyni zawaliła się jedna ze ścian zasłaniających dawne chrześcijańskie kaplice. Modlący się w meczecie Turcy ujrzeli posąg wotywny Maryi, podarowany parafii w 1515 roku przez króla Władysława Jagiellończyka. Odczytali to jako zapowiedź nieuchronnej klęski, po czym ich duch walki osłabł do tego stopnia, iż jeszcze tego samego dnia wyzwoleńcze wojska zajęły wzgórze. Wydarzenie to określa się "Cudem Oblężenia". Później kościół przekazany został zakonowi Jezuitów, którzy to dzielnie przystąpili do odbudowy. Cebulasta kopuła zwieńczyła zrekonstruowaną dzwonnicę Macieja. W miejscu zburzonego oratorium powstał nowy rząd kaplic. Dobudowano trzypiętrowe gimnazjum i seminarium duchowne. Stworzono nową zakrystię. Zamontowano pierwszy zegar.
W 1723 roku wybuchł pożar, który strawił część wnętrz, zniszczył dzwony i zwieńczenie wieży południowej. W 1748 roku piorun uderzył w barokowy ołtarz. Ogień strawił wystrój wewnętrzny oraz cały drewniany dach. Odbudowa trwała 20 lat. Na wieży zawieszono ważący 800 kg dzwon, zamontowano nowe organy, a dach pokryto dachówką.
W 1773 roku rozwiązano zakon Jezuitów a świątynia przeszła na własność władz Budy. Na mocy decyzji cesarza Józefa II, wszystkie precjoza, kosztowności i dzieła sztuki należące do zgromadzenia zostały wystawione na aukcji.
8 czerwca 1867 roku, prymas kardynał János Simor oficjalnie koronował w świątyni Franciszka Józefa i jego małżonkę Elżbietę na władców Węgier. Pięć lat później z rozkazu samego cesarza, rozpoczęła się gruntowna rekonstrukcja przybytku. Starano się przywrócić gotycki układ całej budowli, pozbywając się barokowych elementów. Najbliższe budynki zostały zburzone, aby podobnie jak miało to miejsce w XIII wieku, świątynia stała na placu samotnie. Prace rekonstrukcyjne udało zakończyć się w 1896 roku, tuż przed rozpoczęciem obchodów tysiąclecia państwa węgierskiego.
W czasie II Wojny Światowej, podczas oblężenia miasta kościół mocno ucierpiał. Spłonął dach, część ścian zawaliła się. Niemieckie wojska używały wnętrz jako kuchni polowej, a zdobyczna Armia Czerwona jako stajnię i latrynę. Zaraz po wojnie ruiny zabezpieczono, a w 1951 roku rozpoczęto odbudowę. Prace budowlane sfinansowało państwo. W 1960 roku zakończono rekonstrukcję ścian zewnętrznych, a dziesięć lat później wnętrza.
Dzięki determinacji wielu ludzi zaangażowanych od pokoleń w ratowanie świątyni, podziwiać możemy dzisiaj jedną z najpiękniejszych budowli w Budapeszcie. Południową ścianę świątyni zdobią potężne, witrażowe okna, bogato zdobiony kamiennymi detalami system przypór oraz barwny, mozaikowy dach. Doskonale widać gotycką dzwonnicę, której dwie pierwsze kondygnacje bazujące na planie kwadratu, pochodzą z XIII wieku. Ponad nimi z polecenia króla Macieja Korwina w 1470 roku nadbudowano trzy kolejne na planie ośmiokąta. Wiszą w niej dzwony a największy z nich ważący 3,2 tony usłyszeć można codziennie o godzinie 12.00.
Fasadę zachodnią zdobi skomplikowana rozeta, umieszczona nad portalem wejściowym do kościoła. Pod nią znajdują się drewniane wrota głównego wejścia otoczone bogatą ornamentyką. Do wnętrza kościoła prowadzi boczne wejście prowadzące do nawy bocznej.
Ściany wewnątrz świątyni rozświetlone światłem wpadającym przez przepiękne witraże umieszczone na słonecznej ścianie południowej, zdobione są bardzo bogatymi malowidłami. Nawiązują one do średniowiecznych dekoracji kościoła, gdy wewnętrzne mury zdobione były zarówno wizerunkami świętych, jak i freskami przypominających wzorzyste kobierce i arrasy. Witraże wykonano w pracowni Ede Kratzmanna. Przedstawiają wizerunki królów św. Stefana i Béli IV, świętych Małgorzaty i Elżbiety z domu Árpádów oraz sceny z życia patronki kościoła - Marii Panny. Nawę główną zdobią chorągwie przytwierdzone do głównych kolumn podtrzymujących sklepienie. Przywiezione zostały w darze cesarzowi Franciszkowi Józefowi przez reprezentantów podległych mu ziem.
Główny ołtarz to dzieło F. Schuleka. Nad tabernakulum znajdują się dwa obrazy ukazujące epizody z życia Maryi - wizytę w kościele w Jerozolimie oraz zstąpienie Ducha Świętego w Zielone Świątki. Nad ołtarzem umieszczono zaś figurę Przenajświętszej Panienki Patronki Węgier, która 15 sierpnia 2000 roku, za pozwoleniem i z błogosławieństwem papieża Jana Pawła II, ozdobiona została kopią świętej węgierskiej korony królewskiej.
Po lewej stronie ołtarza znajduje się Szent László kápolna (Kaplica św. Władysława). Zdobią ją naścienne freski autorstwa Károlya Lotza i obrazują sceny z życia rycerza i króla, władającego państwem węgierskim w latach 1077-95. Obok kaplicy znajdują się wąskie, kamienne schodki, które prowadzą wprost do oratorium. Zaprojektowane zostały specjalnie dla królewskiej pary jeszcze przez pierwszego projektanta. Na balkonie umieszczono oryginalne krzesła tronowe, wykorzystane podczas koronacji w 1916 roku.
Wejście do krypty znajduje się po prawej stronie ołtarza głównego. Pochowani są w niej członkowie arystokratycznej rodziny Zichy. Wstęp do niej przeznaczony jest wyłącznie dla wiernych, którzy przybywają tutaj z myślą o modlitwie.
Po środku północnej nawy znajduje się Szentháromság kápolna (Kaplica św. Trójcy), zbudowana w 1898 roku. Znajduje się tutaj zadaszony sarkofag w którym spoczywają szczątki króla Béli III u jego małżonki Anny Chatîllon z Antiochii.
Kolejna to Szent Imre kápolna (Kaplica św. Emeryka) upamiętnia postać syna pierwszego władcy Węgier św. Stefana i królowej Gizeli.
W północno-zachodniej części świątyni umiejscowiona jest wieża a u jej postawy stoi neoromańska chrzcielnica. W tym miejscu świątyni zachowały się najstarsze oryginalne elementy architektoniczne z jej wystroju. Głowice dwóch niższych kolumn datowane są na rok 1260. Zdobiące je płaskorzeźby przedstawiają mnichów czytających uczone księgi oraz demoniczne, walczące ze sobą bestie. Są to najstarsze dzieła sztuki rzeźbiarskiej w Budapeszcie, jakie do dziś pozostają w miejscu pierwotnego usytuowania.
W południowo-zachodniej części kościoła z kutą bramą znajduje się Loretói kápolna (Kaplica Loretańska). Od 1891 roku w kaplicy stoi posąg Maryi, z którym legenda kojarzy go z "cudem oblężenia" Budy.
Z kaplicą sąsiaduje gotycka Brama Maryjna wzniesiona z inicjatywy króla Ludwika Wielkiego w 1370 roku.
W północnej, dwukondygnacyjnej nawie bocznej usytuowana jest Szent István kápolna (Kaplica św. Stefana). Podobno stworzona była z myślą umieszczenia w niej relikwii, zasuszonej dłoni króla Stefana I. Z rozkazu cesarzowej Marii Teresy ta jednak trafiła na zamek w Budzie i pozostała tam aż do 1945 roku, by ostatecznie trafić do Katedry św. Stefana. Mimo tego umieszczono tu inne relikwie. Jest wśród nich stopa św. Jana ofiarowana królowi Maciejowi przez patriarchę Aleksandrii.
Z oratorium królewskim sąsiaduje Máltai Lovagterem kápolna (Kaplica Kawalerów Maltańskich). Znajdują się tutaj najcenniejsze zabytki z całej świątyni a są nimi: neoromański ołtarz z XV wieku, sprowadzony z miejscowości Felsőerdőfalva, oraz pochodząca z tego samego okresu figura Madonny Budzińskiej.
W 1907 roku cesarz Franciszek Józef, w 40-stą rocznicę swojej koronacji, podarował kościołowi nowe organy. Wykonano je w zakładzie Rieger w Jägerndorfie na podstawie planów mistrza Viktora Sugára. Powstał instrument wyposażony w 4 manuały i 77 rejestrów. Piszczałki ostatniego z manuałów zainstalowano w attyce kościoła i ich dźwięk rozprowadzany był po całej świątyni za pośrednictwem drewnianej, długiej na 14 metrów rury. W 1930 roku instrument rozbudowano do 85 rejestrów. Zlikwidowano również rurę rozprowadzającą dźwięk. Instrument ucierpiał w czasie II Wojny Światowej ale mimo naprawy nigdy nie odzyskał swojego pierwotnego brzmienia. W 1979 roku aby zaspokoić wymagania orkiestry i chóru zdecydowano się ponownie przebudować instrument. W zakładzie Rieger-Kloss w Czechach zamówiono nowe organy ale zdecydowano się wykorzystać część piszczałek ze starego instrumentu. W 1984 roku uroczyście poświęcono nowe organy, z 5 manuałami i 85 rejestrami i 8-liniowym setzerem co daje łącznie ponad 7000 piszczałek. Wkrótce przy kaplicy króla Béli zamontowano również mniejsze organy. Przy kościele działa najstarsza w kraju orkiestra działająca nieprzerwanie od 1688 roku. W każdą niedzielę orkiestra oraz chór biorą udział w mszy świętej o godzinie 10.00.
19 sierpnia 1991 roku kościół odwiedził papież Jan Paweł II.
Godziny otwarcia wieży:
Codziennie 10:00-17:00
Ceny biletów:
Bilet normalny 1 400 HUF
Studenci 1 000 HUF
Rodzinny 2+dzieci 3 300 HUF
Do lat 6 wstęp wolny
- Halászbástya (Baszta Rybacka)
Baszty są jednym z najbardziej znanych, najbardziej charakterystycznych i tłumnie odwiedzanych zabytków w Budapeszcie.
Dawniej w tym miejscu wznosiły się mury obronne okalające Stare Miasto. Zburzenie ich i wybudowanie baszt było częścią większego projektu związanego z odbudową kościoła Macieja i zagospodarowaniem terenu wokół. Prace pod kierunkiem węgierskiego architekta Frigyesa Schulka prowadzone były w latach 1895-1902. Zaprojektował on siedem namiotowych wieżyczek, symbolizujących siedem madziarskich plemionach, które dały początek narodowi tysiąc lat wcześniej. Swoją nazwę zawdzięczają targom rybnym, jakie odbywały się tradycyjnie w tym miejscu w epoce średniowiecza oraz cechowi rybaków, który miał za zadanie strzec tej części murów obronnych.
Od 1988r. zarówno widok drugiego brzegu rzeki, jak i same Baszty, wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO.
Wstęp na dolny poziom baszty oraz na górny poza sezonem jest bezpłatny.
Płatny wstęp na górny poziom baszty:
Połowa Marca - Kwiecień 9:00-19:00
Maj - połowa Października 9:00-20:00
Pozostały okres wstęp bezpłatny
Ceny biletów:
Bilet normalny - 800.00 HUF
Dzieci, Studenci - 400.00 HUF
Do lat 6 wstęp wolny
http://www.fishermansbastion.com
Przy uliczce Szentháromság utca odchodzącej od placu pod numerem 7 działa Ruszwurm Cukrászda czyli cukiernia. Kamienicę tą wzniesiono w 1698 roku w czasie odbudowy Wzgórza Zamkowego w miejscu, gdzie wcześniej stały dwa średniowieczne budynki. W połowie XIX wieku kamienicę zmodernizowano organizując na parterze cukiernię. Lokal, nazywano od nazwiska jednego z dawnych właścicieli. Funkcjonuje do dziś pilnie przestrzegając tradycyjnych receptur.
Troszkę dalej stoi konny pomnik hrabiego Andrása Hadika von Futak, komendanta na zamku budeńskim w okresie panowania Marii Teresy oraz dowódcy korpusu armii austriackiej, walczącej w wojnie siedmioletniej pod zwierzchnictwem Karola Lotaryńskiego. Walczył przeciwko Turkom, a następnie na polach bitew niemal całej Europy w wojnie o sukcesję austriackiej korony. Za wojenne zasługi otrzymał hrabiowski tytuł. Piastował funkcję wojewody, namiestnika Siedmiogrodu, był przewodniczącym Rady Wojennej. Legenda mówi, że potarcie męskich atrybutów wierzchowca przynosi szczęście i gwarantuje uzyskanie pozytywnej oceny np. z egzaminów.
D. (1.4 km) Labirintus (Labirynt)
Pod wzgórzem zamkowym rozciąga się labirynt jaskiń, tuneli i piwnic. Przy Úri utca, w kamienicy pod nr 9 znajduje się wejście do systemu podziemnych korytarzy. Ma około 10 km długości ale jedynie odcinek około 1,5 km otwarty jest dla zwiedzających. Część labiryntu powstała naturalnie; pozostałe wydobyto głównie w średniowieczu dla celów ochrony. Panuje w nich stała temperatura w granicach 14-15 stopni, przez co przez wiele lat służyły mieszkańcom I dzielnicy jako piwnice do przechowywania wina. W czasie II Wojny Światowej tysiące ludzi przetrwało tu oblężenie.
Godziny otwarcia:
Codziennie 10:00-19:00
Ceny biletów:
Bilet normalny - 2 500 HUF
Studenci - 2 000 HUF
Do lat 12 - 600 HUF
E. (1.7 km) Dísz tér (Plac Paradny)
W średniowieczu plac, jak i stojący na mim kościół nosił nazwę św. Jerzego. Z jednej strony otaczały go niskie kamienice a z drugiej mury miejskich umocnień. Zbiegały się tu najważniejsze szlaki komunikacyjne, w kierunku wschodnim przez bramę miejską Vízivárosi oraz w kierunku zachodnim przez bramę Fehérvári. W XIV wieku działało miejskie targowisko. Na wysokości obecnego pomnika wznosił się nieistniejący dziś kościół Szent György-templom (Kościół św. Jerzego). Dlatego miejsce to nazywane wtedy było placem św. Jerzego. Całość średniowiecznej zabudowy zniszczona została podczas oblężenia Budy przez Turków w 1686 roku. Na tych zgliszczach powstała nowa zabudowa ale już w stylu barokowym. W XVIII wieku odbywały się tutaj defilady wojskowe a jego nazwę zmieniono na Prade Platz. Później w wyniku działań politycznych jeszcze dwukrotnie zmieniano jego nazwę aby ostatecznie w 1866 roku powrócić do poprzedniej nazwy Plac Paradny czyli Dísz tér.
Pod koniec XIX wieku po południowej stronie placu stanął czteropiętrowy, neorenesansowy budynek Kwatery Głównej wojsk. W czasie II Wojny Światowej otoczenie placu zostało po raz kolejny kompletnie zniszczone. Odbudowę rozpoczęto natychmiast po zakończeniu działań wojennych i wszędzie tam, gdzie było to możliwe, kamienicom przywrócono oryginalne, barokowe fasady z XVIII wieku.
Dziś jest to trójkątny zielony skwer otoczony jedno- i dwupiętrowymi kamienicami w którego centralnym punkcie znajduje się okazały pomnik Honvéd szobor (Obrońców Ojczyzny) w okresie Wiosny Ludów 1848-49. Pomnik odsłonięto 21 maja 1893 roku w miejscu, gdzie wcześniej wznosiła się zburzona średniowieczna świątynia. Na wysokim cokole mierzącym ponad 5 metrów umieszczono 4,2 metrowej wysokości rzeźbę. Przedstawia ona rannego żołnierza z opatrunkiem na głowie. W prawej dłoni trzyma szablę, w lewej flagę narodową. Za nim stoi postać z przygotowanym do założenia na głowę żołnierza wieńcem laurowym, symbolem zwycięstwa.
F. (1.8 km) Karmelita Kolostor
(Klasztor Karmelitów)
Pierwsze zabudowania powstały w tym miejscu w latach 1269-70. Franciszkanie wystawili tutaj niewielką świątynię. Budowla uległa kompletnemu zniszczeniu w czasie oblężenia Budy w 1686 roku. Opiekę nad ruinami przejął zakon Karmelitów. W 1725 roku rozpoczęli oni budowę. Prace budowlane ukończono w 1736 roku ale poświęcono go dopiero w roku 1763. Po blisko 150 latach funkcjonowania w roku 1784 dekretem cesarza Józef II wszystkie zgromadzenia zakonne działające na terenie podległej mu monarchii zostały rozwiązane. Zaraz po tym ruszyły prace budowlane mające na celu przekształcenie obiektu w teatr i kasyno. Projekt przebudowy opracował architekt Farkas Kempelen. Wyposażenie przekazane zostało do różnych kościołów. Projekt zakładał przekształcenie balkonów dla chórów w loże, cele klasztorne w garderoby dla aktorów, a kryptę w teatralną zapadnię. Powstała sala teatralna z trzykondygnacyjną widownią mogąca pomieścić blisko 1200 widzów. Sala wyróżniająca się doskonałą akustyką wyposażona była w komfortowe loże a jedna z nich zarezerwowana była wyłącznie dla rodziny królewskiej.
Przedstawienie inaugurujące działalność Teatru wystawione zostało 17 października 1787 roku, a pierwszy spektakl w języku w języku węgierskim trzy lata później. Teatr dzięki inicjatywie kierownika artystycznego i jednocześnie działacza patriotycznego László Kelemena stał się miejscem aktywnej walki przeciw polityce germanizacji prowadzonej przez dwór Habsburgów oraz przeciw przymusowi posługiwania się językiem niemieckim przez obywateli Węgier.
7 maja 1800 roku koncertował tutaj sam Ludwiga von Beethoven.
W latach 1833-37 występowała tu grupa wędrownych artystów z Koszyc, której członkowie ostatecznie na stałe osiedli w stolicy, dając początek przyszłej ekipie tworzącej podwaliny Teatru Narodowego.
W czasie I Wojny Światowej w budynku urządzono wojskowe magazyny. Działalność widowiskową udało się wznowić 21 marca 1918 roku. Działalność artystyczna przerwała katastrofa budowlana. Na skutek złego stanu technicznego budynku oberwała się część balkonów. Cały budynek był w tak złym stanie technicznym, że postanowiono o natychmiastowym zamknięciu i pozostawiono go aż do wybuchu II Wojny Światowej. W 1945 roku, podczas ostrzału wzgórza dokonało się dzieło zniszczenia.
Po wojnie prace związane z odbudową zabytku trwały aż do 1978 roku. Początkowo funkcjonował tu Népszínház (Teatr Ludowy), później, Teatr Narodowy a od 1 grudnia 2001 roku stał się siedzibą Narodowego Teatru Tańca. W ramach występów gościnnych, odbywają się tu koncerty muzyki, jak również wystawiane są sztuki przygotowane przez artystów opery budapeszteńskiej.
Za budynkiem teatru znajduje się rzadko odwiedzany przez turystów taras widokowy.
- Sándor Palota (Pałac Sándor)
Został wybudowany w 1806 roku według planów architekta Mihály'a Pollack'a na polecenie hrabiego Vince Sándora. W 1831 roku odkupił go markiz Pallavicini. W latach 1851-59 budynek stanowił rezydencję arcyksięcia Albrechta, gubernatora Budy z ramienia Franciszka Józefa. Po roku 1867 w momencie powstania monarchii Austro-Węgierskiej pałac przeszedł na własność skarbu państwa. Urządzono wtedy w nim siedzibę premiera i taki stan rzeczy pozostał aż do wybuchu II Wojny Światowej. Podczas ostrzału wzgórza budynek zawalił się. Wyposażenie spłonęło lub zostało rozkradzione. Po wojnie ruiny zabezpieczono pozostawiając je na wiele lat. Dopiero w 2002 roku rozpoczęto budowę nowego pałacu starając się odtworzyć poprzedni wraz z jego wnętrzami tworząc repliki szczególnie pięknych dekoracji i elementów umeblowania.
Od stycznia 2003 roku urzęduje tutaj Prezydent Republiki.
G. (2.3 km) Budavári Palota
(Zamek Królewski)
Z rozkazu króla Béli IV w latach 1247-65 wzniesiono tutaj pierwszą oficjalną siedzibę królewską. Niestety do naszych czasów nie zachował się żaden ślad tej inwestycji. Najstarsze fragmenty jakie odkryto pochodzą z XIV wieku i pochodzą z czasów panowania Zygmunta Luksemburskiego. Przez całe swoje życie gromadził on tytuły: Elektor Brandenburski, Król Węgier, później Niemiec, Czech, książę Luksemburga, Król Włoch oraz Święty Cesarz Rzymski. Z jego polecenia w miejscu gdzie dzisiaj znajduje się północne skrzydło Galerii Narodowej powstał pałac zasługujący na miano największego w średniowiecznej Europie. Główne prace budowlane zakończono w roku 1420, natomiast wykańczanie wnętrz trwało aż do śmierci władcy do roku 1437. Następny władca król Maciej Korwin dalej rozbudowywał pałac zatrudniając rzemieślników i artystów sprowadzonych z Włoch. Powstawał renesansowy zamek słynący z pięknej, włoskiej loggi dodanej do dziedzińca honorowego oraz z dwóch królewskich komnat, których sklepienia wykonano w całości ze złota. Słynna na całą Europę była również biblioteka w której monarcha zgromadził jeden z najbogatszych księgozbiorów tamtych czasów.
11 września 1526 roku Turcy wkroczyli do Budy. To czego nie udało się w porę wywieźć sułtan Sulejman I kazał zabrać do Konstantynopola. Oddziały chrześcijańskie odzyskały miasto ale już w roku 1529 armia turecka rozpoczęła oblężenie podczas którego zamek poważnie ucierpiał. Atak został odparty. Przystąpiono do odbudowy i umacniania zamku. Powstała wtedy Wielka Basteja, która przetrwała do czasów współczesnych. W 1541 roku Turcy ostatecznie zdobyli wzgórze. Ocalałe zabudowania wykorzystywali jako koszary, magazyny i stajnie. W kolejnych latach czterokrotnie podejmowano próby odbicia zamku co za każdym razem pogłębiało zniszczenie. W roku 1686 zjednoczone wojska chrześcijańskiej Europy po raz kolejny rozpoczęły oblężenie Budy. Prawie wszystko zostało zrównane z ziemią. W podziemiach Wieży Stefana, dawnego lochu i skarbca, Turcy przechowywali proch, który eksplodował. Detonacja obróciła w proch wszystkie gotyckie zabudowania zamkowe. Zginęła 1,5 tysięczna turecka załoga.
Od roku 1702 już za panowania Habsburgów rozpoczęto powolne porządkowanie terenu. Z rozkazu króla Karola III rozebrano resztki Wierzy Stefana, zasypano fosy i okopy tworząc tarasy pod przyszłą zabudowę. W 1715 roku rozpoczęto prace przy budowie nowej cesarskiej siedziby. Roboty zatrzymano cztery lata później a to co udało się do tej pory stworzyć spłonęło w 1723 roku. Siedem lat później zabezpieczono zgliszcza naprawiając dach. Dopiero za panowania Marii Teresy ruszyły prace budowlane, w dniu jej urodzin 13 maja 1748 roku położono kamień węgielny pod budowę nowego pałacu królewskiego. Miał on stać się symbolem pokoju i przyjaźni między oboma narodami. Projekt przygotował wiedeński architekt, Jean Nicolas Jadot, później jego następcy wielokrotnie modyfikowali jego dzieło. Prace nad budową rezydencji trwały nieprzerwanie do 1758 roku, kiedy to nieoczekiwany kryzys finansowy wstrzymał je na ponad 7 lat. W 1764 roku cesarzowa osobiście odwiedziła plac budowy i rozkazała kontynuowanie prac przeznaczając na ten cel znaczne fundusze. W 1769 roku konsekracja kaplicy św. Zygmunta zwieńczyła inwestycję. Jednocześnie pojawiło się pytanie jak zagospodarować cała inwestycję. Cesarzowa rzadko odwiedzała Budę. Nie było szans na przeniesienie się tutaj cesarskiego dworu. Jej decyzją jedno ze skrzydeł pałacu przekazała siostrom loretankom z Sankt Pölten. Później okazało się, że pomieszczenia niezbyt nadają się dla potrzeb zakonu i cały kompleks przekazany został dla potrzeb Uniwersytetu z Nagyszombat. Wymagało to jednak kompleksowej przebudowy. Wnętrza rezydencji przebudowano tworząc klasy, pokoje wykładowców, muzea oraz uczelniane bibliotekę i drukarnię, natomiast w miejscu fałszywej kopuły stanęła czterokondygnacyjna wieża obserwacyjna dla studentów nauk ścisłych. Uroczyste przecięcie wstęgi i inauguracja działania uczelni miała miejsce 25 czerwca 1780 roku w 40-stą rocznicę panowania cesarzowej. Kilka lat później pojawił się nowy pomysł i już w 1783 roku uczelnię przeniesiono do innej siedziby, do budynku zlokalizowanego w Peszcie. W 1791 roku zamek zagospodarowano dla potrzeb gubernatora habsburskiego, sprawującego władzę na Węgrzech w imieniu cesarza. W 1810 roku część zabudowań pałacowych spłonęła. Po tym katakliźmie zrekonstruowano jedynie kaplicę św. Zygmunta. Pozostała część nigdy nie doczekała się remontu.
Wybuchła Wiosna Ludów i na jej skutek 23 września 1848 roku ostatni z cesarskich namiestników, został zmuszony do opuszczenia rezydencji. Już 5 stycznia następnego roku wojska austriackie pokonały rewolucjonistów, zajmując pałac królewski pod swoją oficjalną siedzibę. Z kolei 4 maja tego samego roku wojska węgierskie, okrążyły zamek, rozpoczynając trwający ponad dwa tygodnie ostrzał twierdzy. W jego wyniku uległo kompletnemu zniszczeniu centralne i południowe skrzydło pałacu.
Po upadku rewolucji przystąpiono niezwłocznie do odbudowy. Nad głównym skrzydłem pałacu nadbudowano, trzecią kondygnację, dodano balkon podtrzymywany przez sześć ogromnych kolumn. Zmieniono wystrój wnętrz, złocone stiuki i umeblowanie przywiezione z wiedeńskiego Hofburga. Zabudowania dla służby połączono z pałacem za pomocą oszklonego korytarza. Nowe budynki stanęły również po zachodniej stronie dziedzińca honorowego. Cesarz Franciszek Józef I jedynie dwukrotnie odwiedził Budę. W 1867 roku podpisano tu traktat uznający powstanie monarchii dualistycznej.
Po połączeniu Budy i Pesztu w jedno miasto nastąpił szybki wzrost gospodarczy. Powstał wtedy pomysł aby przebudować zamek tak aby móc nadać mu miano "Paryża Północy". Parlament podjął uchwałę o rekonstrukcji kompleksu. Zadanie to zostało powierzone najsłynniejszemu architektowi tamtych czasów, Miklósowi Yblowi.
W 1885 roku projekt przebudowy był już gotowy. Przewidywał on powiększenie pałacu prawie dwukrotnie poprzez dobudowanie nowego skrzydła będącego lustrzanym odbiciem już istniejącego. Wymagało to usadowienia na skale sześciu kondygnacji tylko po to aby wyrównać teren z zamkowym dziedzińcem. Na tym stanąć miały jeszcze kolejne trzy piętra. Obecnie skrzydło to zajmuje Biblioteka Narodowa. Projekt Ybla przewidywał również doprowadzenie nowej drogi od strony zachodniej prowadzącej przez ogrody. Twórca tego dzieła zmarł pół roku po zaczęciu prac budowlanych, które miało miejsce 1 maja 1890 roku. Nadzór budowlany objął Alajos Hauszmann. Zaprojektował on również dalszą rozbudowę kompleksu w kierunku północnym. Nową część zamku zwieńczona została kopułą, z zamontowaną na jej szczycie kopią węgierskiej korony św. Stefana. Zbudowano królewskie stajnie, ustawiono nowe pomniki i fontanny. Południowe zbocze wzgórza zagospodarowane zostało do uprawy egzotycznych gatunków roślin. Wśród zieleni zbudowano przeszklony pawilon cesarzowej Elżbiety (tzw. Domek Szwajcarski).
Uroczyste zakończenie prac miało miejsce w 1912 roku.
30 grudnia 1916 roku na zamku odbyła się ceremonia koronacji ostatniego władcy monarchii dualistycznej - Karola IV. Później po detronizacji Habsburgów aż do 1944 roku zamek był siedzibą regenta królestwa Węgier.
W czasie II Wojny Światowej podczas walk o wyzwolenie Budapesztu niemiecka załoga zamku broniła się najdłużej. Konsekwencją trwającego niemal dwa miesiące ostrzału wzgórza było niemal doszczętne zniszczenie jego zabudowań. W wyniku bombardowań osunęły warstwy ziemi osunęły się ze zboczy odsłaniając średniowieczne mury. Po zakończeniu działań wojennych podjęto badania archeologiczne trwające do 1979 roku. Odkryto i zabezpieczono XIV i XV wieczne fragmenty zabudowań. W 1952 roku Węgry zwróciły si o pomoc do polskich ekspertów z prośbą określenia sposobu rekonstrukcji. Delegacja, której przewodniczył Jan Zachwatowicza, opowiedziała się za rekonstrukcją obiektu według przedwojennego projektu Hauszmanna. Znowu ruszyły prace budowlane. Do 1966 roku odbudowano zewnętrzną bryłę zamku, Wielką Rondellę, Wieżę Strażniczą i główną bramę wejściową oraz południową część zamku z hallem i kaplicą królewską. Przystosowując pałac dla potrzeb Muzeum i Galerii nie zadbano o odtwarzanie oryginalnych wnętrz, których pozostałe resztki zostały zniszczone. Rozebrano stajnie, strażnicę, królewską szkołę jazdy i kościół. Ostatecznie pomieszczenia zamkowe oddano do użytku w 1980 roku.
Droga na teren kompleksu prowadzi przez wykończoną łukiem bramę. Strzegą jej kamienne posągi lwów wykonane przez Jánosa Fadrusza. Od nich wziął nazwę znajdujący się za nią Oroszlános udvar czyli Dziedziniec Lwów.
Odtworzone zostały rzeźby i fontanny rozstawione wokół zamku. Między innymi wspaniała Mátyás-kút czyli Fontanna Macieja, zdobiąca zachodnie skrzydło obecnej Galerii Narodowej, wykonana została przez Alajosa Stróbla. Płaskorzeźba ukazuje króla Macieja Korwina na polowaniu, w otoczeniu ogarów, martwego jelenia i sokolnika Galeotto Marzio. Po prawej stronie umieszczono postać Ilonki. Według legendy dziewczyna spotkała kiedyś Macieja polującego w lesie, zakochała się w nim ale kiedy okazało się, że związek między nimi nie jest możliwy, z rozpaczy pękło jej serce.
Podobno dotknięcie ręki postaci siedzącej po lewej stronie pomnika gwarantuje uznanie u przełożonych, a muśnięcie dłonią łapy leżącego u jego stóp psa - wierność współmałżonka.
Na dziedzińcu przed galerią stoi fontanna zbudowana w 1912 roku. Ukazuje dwójkę dzieci mocujących się z ogromną rybą. W 1955 roku fontannę przeniesiono na plac Rákócziego a po dwudziestu latach powróciła na obecne miejsce.
Przy wejściu do Galerii Narodowej umieszczono konny posąg Eugeniusza Sabaudzkiego oraz na przeciwległym zachodnim dziedzińcu postać Csikósa, czyli węgierskiego pasterza koni, mocującego się z dzikim rumakiem. Dzieło to autorstwa György Vastagha prezentowane było na wystawie w Paryżu w 1900 roku.
Przy wejściu do Muzeum Historii Budapesztu stoi brązowy posąg przedstawiający alegorie Wojny i Pokoju.
Dziś w południowym skrzydle zamku znajduje się Muzeum Historii Budapesztu, skrzydle północnym Muzeum Historii Współczesnej, we wschodnim – Galeria Narodowa, a w najbardziej wysuniętym na zachód – Biblioteka Narodowa.
- Országos Széchenyi Könyvtár (Biblioteka Narodowa im. Széchenyiego)
Bibliotekę założył w 1802 roku ojciec Istvána Széchenyiego - Ferenc. W 1985 roku znalazła swoją siedzibę na budeńskim zamku co wyrażać ma ciągłość tradycji bibliotekarstwa węgierskiego, poczynając od słynnej, liczącej 2 tys. woluminów Corviniany króla Macieja. Niestety do dzisiejszych czasów przetrwała niewielka jej część, większość zbiorów spłonęła, ocalałe woluminy rozsiane są po całym świecie.
- Budapesti Történeti Múzeum (Muzeum Historyczne Budapesztu)
Muzeum mieści się w południowowschodnim skrzydle zamku, na wprost bramy wejściowej na Lwi Dziedziniec. Gromadzi zbiory związane z historią Budapesztu od czasów najdawniejszych do końca II wojny światowej. Zgromadzono tu między innymi powojenne znaleziska archeologiczne z terenu zamku. W czasie prac odkryto Dolną Kaplicę Królewską, część średniowiecznych murów obronnych oraz elementy renesansowego wystroju z czasów króla Macieja, kiedy piękno zamku sławne było w całej Europie. Imponująco prezentuje się Wielka Sala Gotycka w której wiernie odtworzono jedną z komnat wykorzystując oryginalne elementy.
Godziny otwarcia:
Codziennie oprócz poniedziałków
Listopad - Luty 10:00-16:00
Marzec - Październik 10:00-18:00
Ceny biletów:
Bilet normalny - 2000 HUF
Młodzież i studenci do lat 26 - 100- HUF
Dzieci do lat 6 oraz posiadacze Budapest Card wstęp wolny
- Magyar Nemzeti Galéria (Węgierska Galeria Narodowa)
Początkowo zbiory dzieł sztuki gromadzono w Muzeum Narodowym, którego siedzibą był Pałac Sprawiedliwości mieszczący się obok budynku Parlamentu. W 1957 roku wyodrębniono z jego struktur samodzielne Muzeum Sztuk Pięknych, które miało za zadanie gromadzenie obrazów, rzeźb, rysunków, grafik i druków węgierskich twórców. Kolekcja obejmowała wtedy zbiór blisko 27 tysięcy prac. W 1959 roku zdecydowano że galeria przeniesiona zostanie do odbudowywanego Zamku Królewskiego. Na ten moment czekać jednak trzeba było do roku 1975 w którym to przekazano budynek do użytkowania.
Na kolekcję galerii składają się fragmenty rzeźb, ozdobnych elementów architektonicznych o wysokiej wartości artystycznej oraz kamieni nagrobnych. Bogaty jest zbiór ołtarzy lub ich fragmentów pochodzących z przełomu XV i XVI wieku. Pochodzą one z kościołów i opactw z całego terytorium Węgier i uważane są za jedne z najważniejszych dzieł tego typu w Europie.
Późniejsze wieki reprezentuje między innymi bogaty zbiór obrazów Franza Antona Maulbertscha, Josepha Dorfmeistera i Johanna Lucasa Krackera oraz rzeźby Georga Donnera i Philippa Strauba tworzących w XVIII wieku.
XIX wieczne dokonania artystów węgierskich obejmuje największy dział. Znajdują się tutaj między innymi dzieła Károlya Kisfaludy i Istvána Ferenczy, Viktora Madarásza, Móra Thana, Sándora Liezen-Mayera, Bertalana Székelya i Gyulę Benczúra i wielu, wielu innych. Szczególnie wyeksponowane są dzieła dwóch malarzy uważanych za najwybitniejszych twórców tamtej epoki, Mihálya Munkácsego i László Paálowa. Znajdują się tu prace Tivadara Kosztvy Csontváryego, z pochodzenia Polaka, który dopiero w wieku 27 lat wziął pędzel do ręki, a którego impresjami zachwycił się sam Picasso.
Muzeum gromadzi i eksponuje dzieła artystów tworzących aż do czasów współczesnych i reprezentujących różne szkoły i style.
Częścią Galerii Narodowej jest Nádori kripta (Krypta Palatyna). W podziemiach królewskiej świątyni, wzniesionej w 1768 roku zorganizowano kryptę w której mogliby spocząć sprawujący władzę Palatym oraz członkowie jego rodziny. Kryptę wkrótce przekształcono w rodzinne mauzoleum. Cudem ocalała ona w czasie II wojny światowej i nie została zniszczona w czasie rekonstrukcji pałacu. Pozostawiono ją aż do lat osiemdziesiątych i dopiero 3 października 1987 roku po gruntownej rekonstrukcji udostępniono zwiedzającym. Składa się z trzech pomieszczeń. Kapliczki, Pomieszczenia w którym pochowano prawnuków i praprawnuków palatyna Józefa oraz najstarsze pomieszczenie w którym umieszczono 12 sarkofagów z centralnie wyeksponowanym miejscem pochówku palatyna Józefa.
- Budavári Sikló ( Budeńska Kolejka)
Linia została otwarta 2 marca 1870 roku po dwóch latach prac. Była drugą w Europie po Lyonie kolejką tego typu. Od 1920 roku jest własnością miejską. Zniszczona została w czasie II Wojny Światowej i ponownie otwarta dopiero 4 czerwca 1986 roku. Dzisiaj jest jedną z większych atrakcji turystycznych w mieście i kilkuminutowa przejażdżka wymaga odczekania często w długiej kolejce. W godzinach szczytu kursuje co 5-10 minut.
Godziny otwarcia:
Codziennie 7:30–22:00
Ceny biletów:
Przejazd pojedyńczy:
Dorośli - 1 200 HUF
Dzieci 3-14 lat - 700 HUF
Bilet powrotny:
Dorośli - 1 800 HUF
Dzieci 3-14 lat 1 200 HUF
https://www.bkv.hu/en/timetables/?jid=
H. (3.1 km) Lánchid (Most Łańcuchowy)
Kolejna wizytówka Budapesztu to Széchenyi lánchíd czyli Most Széchenyiego. Zbudowany został według projektu angielskiego inżyniera Williama Tierney'a Clarka, natomiast budowy podjął się szkot Adam Clark. Prace przy budowie mostu rozpoczęto w 1839 roku aby po 10 latach prac, 20 listopada 1849 roku oddać go do użytku. Do jego budowy użyto 5194 tony metalu oraz o wiele więcej kamienia. Był pierwszym, który połączył leżące po przeciwnych brzegach Dunaju Budę i Peszt. Był jednocześnie pierwszym mostem kamiennym na Dunaju w granicach ówczesnych Węgier. Jego wzniesienie było milowym krokiem na drodze do połączenia Budy i Pesztu w jeden organizm. Nazwany został od nazwiska polityka węgierskiego, Istvána Széchenyiego, który był inicjatorem jego budowy. Do jego budowy przyczynił się baron György Sina, który sfinansował całą inwestycję.
Do bardzo niebezpiecznego wydarzenia doszło podczas podwieszania łańcucha. Przygotowano specjalną platformę dla zaproszonych na tą uroczystość gości, wśród których był sam István Széchenyi. Spoczywający na pływającym pomoście łańcuch podczas próby podniesienia runął spowrotem na dół. Zerwała się lina uderzając jednocześnie w platformę, która następnie runęła do wody. Nikomu nic się nie stało. Hrabia Széchenyi nigdy nie przeszedł się po moście.
Po koniec II Wojny Światowej most został wysadzony przez wycofujące się jednostki Wehrmachtu. Pośpiesznie odbudowano go i ponownie oddano do użytku 20 listopada 1949, dokładnie w setną rocznicę jego powstania.
Okazałe filary sięgają 48 metrów wysokości ponad poziom wody. Strzegą go potężne lwy spoczywające na trzymetrowej wysokości cokołach. Wykonał je artysta rzeźbiarz János Marschalkó.
Przed mostem po budeńskiej stronie znajduje się Ádám Clark tér (Plac Adama Clarka), głównego realizatora przedsięwzięcia.
Przy placu znajduje się ozdobiony kolumnami wlot do 350-metrowego tunelu, wydrążonego w latach 1853-57 pod Górą Zamkową. Szeroki na 9,5 m oraz wysoki na 10,5 m tunel przewiercono w ciągu zaledwie 7 miesięcy. Budową kierował Adam Clark, który zdecydował się osiedlić na Węgrzech na stałe.
Na placu obok dolnej stacji kolejki znajduje się tzw. zerowy kamień kilometrowy. Od niego liczy się odległości na węgierskich drogach.
I. (4.9 km) Gellért-hegy (Góra Gellerta)
Wzgórze o wysokości 235 metrów n.p.m. ze znajdującą się na jej szczycie cytadelą i pomnikiem jest doskonałym punktem orientacyjnym i widokowym. Szczyt znajduje się 139 m nad powierzchnią Dunaju. Nazwa tego miejsca zmieniała się wielokrotnie, a dzisiejsza związana jest z męczeńską śmiercią biskupa Gellerta. On to na rozkaz króla Stefana ochrzcił pogańskich Madziarów. Po śmierci królewskiego protektora mściwi poganie zamknęli Gellérta w beczce i zrzucili ze skały. W tym miejscu, nad wodospadem, na wprost Mostu Elżbiety, stoi teraz jego posąg.
W XVII wieku wierzono, że miejsce to opanowały złe moce i właśnie tutaj zbierają się czarownice na sabat. Później było tu miejsce kultu chrześcijańskiego. W 1715 roku jezuici zbudowali na jednym ze zboczy późnobarokową kalwarię. Do końca XIX wieku odprawiano tu uroczyste Wielkanocne procesje, które w latach 20-stych XX wieku zaniechano. Ostatecznie fragmenty kapliczek rozebrano w latach 50-ch.
W 1815 roku na szczycie wzniesienia stanęło obserwatorium astronomiczne. Zniszczone ono zostało podczas węgierskiej Wiosny Ludów. Na tym miejscu w latach 1850-1854 wzniesiono potężną austriacką cytadelę, która do dziś pozostaje symbolem austriackiej dominacji nad miastem. zaprojektowaną przez inżynierów wojskowych generała Emanuela Zitta i i Ferenca Kasselika. Prace nadzorował austriacki feldmarszałek Julius Jacob von Haynau, który był głównodowodzącym w wygranej przez Austriaków bitwie pod Temesvárem (obecnie Timisoara w Rumunii) z 9 sierpnia 1849 roku. Powstała długa na 220 metrów i szeroka na 60 m kamienna budowla w kształcie litery U. Mury o grubości 4 m wyciągnięto na wysokość 16 metrów. Ciekawostką jest, że już w chwili budowy uznana została za konstrukcje przestarzałą, nie spełniającą wymogów i w zasadzie spełniała jedynie funkcję straszaka. 60 dział wycelowanych w centrum miasta miało zapobiegać przyszłym rewoltom ale używane były jedynie raz w roku aby oddać honorową salwę z okazji urodzin cesarza. Wojska cesarskie stacjonowały w cytadeli do 1897 roku. Rok później rozebrano bramę prowadzącą na główny dziedziniec kompleksu. W 1899 roku zabudowania w całości przekazane zostały władzom stolicy, które przekształciły ją w obiekt cywilny. Pod koniec II wojny światowej w 1945 roku wojska niemieckie broniły się tutaj przed nacierającymi od strony Pesztu oddziałami Armii Czerwonej.
Później w 1956 roku, podczas rewolucji węgierskiej, rosyjskie czołgi stojące na wzgórzu prowadziły ostrzał miasta.
Na szczycie twierdzy znajduje się wzniesiony w 1947 roku Szabadság-szobor (Pomnik Wolności). Poświęcony został żołnierzom radzieckim poległym w walce o Budapeszt. Przedstawia on 14-metrową kobietę z brązu trzymającą palmowy liść, ustawioną na 26-metrowym postumencie. Projektantem był Zsigmond Kisfaludi Strobl. Po 1989 roku z pomnika usunięto komunistyczne symbole (m.in. czerwoną gwiazdę) oraz napis dziękujący Armii Czerwonej za wyzwolenie miasta - obecnie pomnik ma uniwersalne przesłanie i upamiętnia wszystkich, którzy polegli za Węgry.
Dzisiaj cytadelę zamieniono w nowoczesny hotel i restaurację, a fragment twierdzy najbardziej wysunięty na południowy-wschód zamieniono w taras widokowy. Funkcjonuje tu muzeum, dyskoteka oraz schronisko młodzieżowe. Wzdłuż okalającego cytadelę pasaża ustawiono repliki dział wykorzystywanych do obrony wzgórza podczas II wojny światowej oraz tablice z fotografiami ukazującymi rozwój miasta na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci. Całe wzgórze przekształcono w park.
Obiekt wraz ze Wzgórzem Zamkowym i promenadami naddunajskimi znajduje się na liście UNESCO.
grudzień 2017 (data umieszczenia artykułu)